غار کَلْماکَره يک غار با اهميت تاريخي در استان لرستان در غرب ايران است . اين غار در رومشگان واقع شده ‌است  .
در غار کلماکره آثار زيادي از ايران باستان به دست آمد که به دليل بي تدبيري مسئولان همگي از کشور خارج گرديد . کاسه هاي ماهي بادامي اين غار بسيار معروف مي ‌باشد . تکوک ‌هاي بسيار نفيسي از اين خزانه ايران باستان به خارج از کشور قاچاق شد . گفته مي ‌شود که اين خزانه يکي از مهم ‌ترين خزائن دولت‌ هاي ايران باستان مثل ساسانيان بوده ‌است .
معني واژه کلماکره به زبان محلي به معني جايگاه بز ( کل کوهي ) و انجير است .

يافته‌ هاي غار
تعداد زيادي اشيا نفيس با قدمت تاريخي فراوان در کاوش هاي غير مجاز از اين غار به دست آمده ‌اند که در موزه هاي اروپايي مانند لوور و موزه بريتاني و نيز آمريکايي مانند موزه متروپوليتن نيويورک نگهداري مي‌ شوند . اين اشياء شامل پيکره‌ ها ، بشقاب ‌ها و تکوک ‌هاي نفيس هستند . در سال هاي اخير ، برخي از اشياي دزديده ، توسط نيرو هاي اطلاعاتي کشف شده و در اختيار سازمان ميراث فرهنگي کشور قرار گرفته ‌اند . اين اشيا در موزه ايران باستان در تهران و نيز در موزه قلعه فلک الافلاک در خرم آباد نگه داري مي ‌شوند  .

سرزمين کوهستاني لرستان با وسعتي نزديک به سي هزار کيلومتر مربع بخشي از سرزمين ايران را به خود اختصاص داده است . در دل رشته کوه هاي زاگرس که از شمال غرب به جنوب شرق سراسر استان را فرا گرفته اند ، غارهاي متعددي وجود دارند که آثار متعددي از پيشينه کهن استقرار انسان در آنها يافت شده است . در دل هر يک از اين غارها اشيا هنري و باستاني متعددي يافت شده است که نشان دهنده قدمت تاريخي اين سرزمين باستاني است . قديمي ترين اقوام ساکن لرستان ، قوم کاسي ها مي باشند که قبل از مادها در اين سرزمين سکني گزيده اند .

غار " هليلان (Holilan) " در کرانه غربي سيمره حاوي آثاري از تمدن آشل و غارهاي مسکون و منقوش " هميان (Homian) " و غار منقوش " مير ملاث " در شمال و شمال غرب شهرستان کوهدشت و غار هاي مسکون " يافته " ، " پاسنگر " ، "کنجي" ، " کوگان " ، " گر ارجنه " و " اشکفت قمري " حاوي آثار زندگي انسان غارنشين در دوره هاي موسترين ، زارزين و برادوستيان مي باشند .
از ديگر غار هاي باستاني لرستان غار " کلما کره " را بايد نام برد که داستاني شگفت انگيز و سرنوشتي پر از راز و رمز دارد .
در جنوب شهر خرم آباد مرکز استان لرستان و به فاصله 100 کيلومتري آن ، شهر پلدختر قرار دارد . نام اين شهر برگرفته از پلي به همين نام است که در شمال شهر و در دروازه ورودي آن قرار دارد . اين پل عظيم در زمان ساسانيان بر روي رودخانه کشکان احداث شده است . کشکان از رودخانه هاي مهم استان است که از ارتفاعات شمالي سرچشمه گرفته و پس از پيوستن به رودخانه سيمره ، رودخانه کرخه را تشکيل مي دهند که در دشت خوزستان جريان مي يابد . اهميت فني و عظمت عناصر معماري آن يادآور دانش فني نياکان ماست . اين پل در زمان ساسانيان ، پل ارتباطي ميان قسمت شرقي لرستان با قسمت غربي آن بوده است . راه اصلي شوش – همدان ( جاده شاهي ) کمي پس از جدا شدن اين راه ( پل دختر – دره شهر) از پل تاريخي دختر گذشته و به سه شاخه تقسيم مي شده است ، يک شاخه از اين راه به سمت دره خرم آباد ادامه مي يافته و شاخه ديگر به سمت " دره سر طرهان " در شهرستان کوهدشت از " پل سي پله " در غرب سرطرهان مي گذشته است و شاخه سوم از طريق برآفتاب کوه " مهله " از پل " نشمت " يا " چم آب برده " عبور کرده و به استان فعلي ايلام وارد مي شده است . غار " کلماکره " در يکي از دره هاي کوه مهله قرار دارد که در مسير اين جاده ي باستاني قرار داشته است . هم اکنون جهت دستيابي به اين غار بايد از داخل شهر پلدختر و پس از گذر از رودخانه کشکان و طي کردن منطقه اي به نام " کاوکالي " و پس از طي مسيري در حدود 20 کيلومتر در حاشيه رودخانه کشکان و در دامنه کوه مهله و سپس طي مسيري کوهستاني به طول حدود 15 کيلومتر با پاي پياده ، به بالاي غار کلماکره رسيد .

کوه مهله که از نظر زمين شناسي از تشکيلات آهکي تشکيل شده است ، رشته کوهي است که در شمال پلدختر قرار دارد و رودخانه کشکان آن را از ارتفاعات شرقي جدا مي نمايد . در بالاي ارتفاعات شرقي ، منطقه اي به نام واشيان قرار دارد که جزو مناطق باستاني لرستان به شمار مي آيد . ارتفاع غار از سطح زمين حدود 650 متر مي باشد که دهانه آن به طرف دره اي عميق گشوده شده و از منظرگاه آن مي توان جلگه سيمره و کشکان را مشاهده نمود . اين غار در موقعيتي از دره قرار دارد که به شکل عادي قابل دسترسي نبوده و فقط توسط طناب هاي ويژه کوهنوردي و آويزان شدن از ارتفاعي حدود 15 متر از طرف بالا قابل دسترسي مي باشد .
در زبان لري " کلما " به معني محل زندگي " کل " يا پازن و " کره " يعني درخت انجير وحشي است و چون در دهانه ي اين غار درخت انجير وحشي قرار گرفته بدين نام مشهور گشته است ، يعني غاري که محل زندگي کل وحشي بوده و درخت انجيري آن را فرا گرفته است . کشف غار و گنجينه ي فوق العاده گرانبهاي آن داستاني شگفت انگيز است . بر اساس گفته بوميان منطقه يکي از اهالي کاوکالي که به شکار علاقمند است ، سال ها پيش جهت يافتن شکار به کوه مهله مي رود و بر حسب تصادف به دره اي مي رسد که غار در دل صخره هاي آن قرار گرفته است . شکارچي ير روي صخره هاي مقابل غار به انتظار بز کوهي مي نشيند که شاهد ورودش به غار بوده و با دوربين شکاري از مقابل نظاره گر درب ورودي غار مي شود . پس از مدتي مشاهده مي کند که " کل " که داراي ريش بلندي است در جلو غار ظاهر شده و پس از نگاهي به دره و کوه هاي اطراف مجددا به داخل غار باز مي گردد . شکارچي منتظر بازگشت کل مي ماند و پس از چند دقيقه کل بر مي گردد و دوباره با حالت غرور نظاره گر جلگه کشکان مي شود ، شکارچي اين بار با دقت حيوان را نظاره گر شده و متوجه چسبيدن ريش هاي کل به هم مي شود که بيانگر وجود آب در داخل غار است ( زيرا ريش کل در هنگام آب خوردن خيس شده و به هم مي چسبد . )

داستان را براي دو نفر از رفقايش بازگو مي کند و سه نفري تصميم مي گيرند با استفاده از طناب و وسايل اوليه خود را به داخل غار برسانند و داخل آن را بررسي نمايند . به هر حال در اين کار موفق شده و داخل غار مي شوند ، پس از ديدن مناظر سحر آميز داخل غار و ستون هاي مرمرين آن در پاي يکي از ستون ها که نور چراغ آن را روشن نموده است سکه اي قديمي پيدا مي کنند و در حالي که تحت تاثير شگفتي هاي درون غار قرار گرفته اند بدون اينکه چيز بيشتري بيابند ، آنرا ترک مي کنند .

چند ماهي که مي گذرد شکارچي کاشف غار سکه را به يکي از عتيقه فروشان شهر کوهدشت نشان مي دهد . عتيقه فروش خريدار مابقي سکه ها مي شود و به شکارچي مي گويد که اگر آن را از داخل زمين بيرون آورده باشي بايد تعداد زيادي باشد و هنگامي که شکارچي اظهار مي دارد که فقط يک سکه را روي زمين پيدا نموده است ، عتيقه فروش او را راهنمايي مي کند که سقف محلي که سکه را پيدا نموده بشکافد و قطعا گنجينه اي را خواهد يافت . شکارچي به اتفاق دوستانش به غار بر مي گردد و اولين گنجينه غار کلما کره که شامل سکه هاي نقره اي و تعدادي مجسمه نقره اي از اشکال حيوانات و جام هاي نقره اي است را از سقف غار کشف مي نمايد .

گنجينه را تا مدت ها مدفون مي کنند و بالاخره در حادثه اي قضيه لو رفته و جريان به اداره ميراث فرهنگي آن زمان لرستان منعکس مي شود و غار کلما کره در آذر ماه سال 1368 مورد بازديد اکيپ کارشناسان ميراث فرهنگي استان لرستان و جمعي از کوهنوردان کرمانشاه قرار مي گيرد . پس از آن متاسفانه به علت عدم حفاظت کافي اين گنجينه گرانبها مورد غارت و چپاول قرار گرفته و بسياري از مجسمه هاي بي نظير و فوق العاده ارزشمند آن به خارج از کشور منتقل مي شوند . بسياري در اين راه جان باختند و بسياري افراد از طريق قاچاق اشياي عتيقه کلما کره به ثروت هاي افسانه اي دست يافتند و دوستداران ايران زمين حسرت ها به دل بردند .

مجسمه هاي اين غار عمدتا نقره اي و شامل اشکال حيوانات وحشي ، تنگ هاي نقره اي با برجستگي هاي بسيار زيبا ، ريتون و سکه هاي طلا و نقره مي باشند که بخشي از آنها در موزه فلک الافلاک شهر خرم آباد نگهداري مي شوند . تا کنون راز و رمز اين اشياي عتيقه در پرده اي از ابهام باقي مانده است . به گماني ظروف نقره اي که به اشکال مختلف از غار کلما کره بدست آمده است بايد غنايمي باشد که کاسيان يعني ساکنين اصلي لرستان از يغماگران و سپاهيان آنتي گون باز پس گرفته اند . آنتي گون از سرداران اسکندر مقدوني بوده که جهت دستيابي به همدان از کوه هاي لرستان عبور نموده است .

بر اساس مطالعات کميته غارنوردي استان کرمانشاه ، مساحت کلي فضاهاي شناخته شده غار در حدود 4300 متر و طول فضاهاي متصل به هم و شناخته شده مسير فعلي آن در حدود 670 متر و ورودي آن دهانه اي طبيعي است که در دل صخره و به سمت غرب دره باز مي شود . قسمت ورودي غار داراي فضايي به طول تقريبي 20 متر و به عرض حدود 8 متر مي باشد که پس از طي کردن آن به چهار تالار نسبتا گسترده که قطر دهليزهاي ارتباطي و پر پيچ و خم اين تالارها و برخي ورودي هاي حفره اي آن نزديک هشتاد سانتي متر است ، دست خواهي يافت . ارتفاع تالار ها و دهليز هاي غار بين 80 سانتي متر تا 15 متر در نوسان است . دهليز اول که داراي پيچ و خم نسبتا زيادي است و بيش از 30 متر طول دارد ، در ابتداي آن ستون هاي استلاگميت و استلاکتيت به هم ريخته و شبيه بتکده اي است که بتهاي آن در هم شکسته شده است .
کف تالارها و دهليز هاي ارتباطي پر فراز و نشيب و ناهموار مي باشد . در تالار اول آبچال کوچکي به شکل گشنيز وجود دارد که سطح آب آن ثابت است و با برداشت آب مجددا آب زير زميني نفوذ کرده و در سطح ثابتي قرار مي گيرد ( در حقيقت ريش کل توسط اين آب خيس شده بود ) دهليزي کوچک به طول تقريبي 4 متر و به ارتفاع 3 متر تالار اول را به تالار هاي بعدي ارتباط مي دهد . آويز هاي شکوهمند و به اشکال مختلف و ستون هاي رسوبي مرمري تالار ها که برخي از آنها کامل شده و تا ارتفاع 15 متري قد برافراشته و به چکيده هاي سقف غار متصل گشته اند، از جمله زيبايي هاي توصيف ناپذير و طبيعي اين مکان شگفت انگيز مي باشند . قطر يکي از ستون هاي تالار سوم حدود 4 متر مي باشد .

گيرايي منظر حيرت آور اين ستون هاي مرمري و تلالو سطوح آذين بسته شده جانبي غار و وجود آب کافي در آن ، احتمالا در دوره هايي از تاريخ دل بستگي هايي را در انسان آن روزگار برانگيخته است به نوعي که گروه هاي انساني مختلفي در اين غار زندگي کرده اند . علاوه بر اشيا کشف شده شواهدي همچون ديوار چيني هاي دست ساز با سنگ و گچ و کاه گل و قطعات پراکنده سفال در تالار اول و خمره هاي گذارده شده روي ستون هاي دو تا سه متري استلاگميت و قطعات سفالين شکسته در تالار دوم و سوم نشانه وجود زندگي در اين غار سحر آميز است . به هر تقدير اين مکان نو يافته راز آميز ، نه تنها از لحاظ باز شناسي تحولات فرهنگي بشر اثري عميق و قابل تامل است که از حيث تحولات زمين شناسي و غارشناسي نيز در خور اهميت و پژوهش مي باشد . افسوس و صد افسوس که اين اثر بي نظير و گرانبها به دست غارتگران وطن فروش نابود گرديد و اکنون فقط ستون هاي در هم ريخته شده آن باقيمانده و تمام ديواره هاي آن توسط مواد منفجره در هم ريخته شده است و حتي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري نيز نتوانست آنگونه که شايسته است اين غار شگفت آور را حراست نمايد . چنانچه در دامنه ارتفاعات کوه مهله و در مکان باستاني پلدختر در نزديکي اين غار مجتمع توريستي با تمام امکانات از جمله تله کابين جهت دسترسي راحت ساخته مي شد و اين غار با ايجاد امکانات لازم به موزه تبديل مي شد و اشيا مکشوفه آن به جاي پراکنده شدن در موزه ها به اين مکان منتقل مي گرديد و کار هاي تحقيقاتي توسط دانشجويان باستان شناسي روي گنجينه هاي آن صورت مي گرفت ، مي توانست به عنوان يکي از جذاب ترين جاذبه هاي ايران ساليانه هزاران نفر از علاقمندان به هنر و تاريخ اين سرزمين باستاني را به سوي خود جذب نمايد ، افسوس که چنين انديشه اي را در کشور ما کسي خريدار نيست .