ارگ کريمخاني قصر سلطنتي و اندروني کريم خان زند (م . 1193) حاکم شيراز بوده است که در سال 1180 ه .ق به دستور وي ساخته شد و در حال حاضر در شمال شرقي شيراز ، در حوالي ميدان شهدا واقع شده است .
کريم خان زند براي ساختن قصر خود ماهرترين سنگ تراشان ، معماران و هنرمندان آن عصر را به شيراز دعوت کرد و بهترين نوع مصالح را از شهر ها و کشور هاي مختلف خريداري نمود و در اختيار کارگران قرار داد . در مدت زمان کوتاهي بناي ارگ ساخته شد .
ميدان کريم خاني به عنوان تأسيسات و ارسن شهري شامل سه بخش مي شد :
1 - بخش سياسي که شامل عمارت کلاه فرنگي و ديوانخانه بود .
2 - بخش اقتصادي که شامل بازار وکيل مي شد .
3 - بخش نظامي که شامل ميدان مشق مي شد .  

در اين ميدان ، ارگ به عنوان خانه پادشاه و هسته اصلي ميدان عمل مي کرد . در ساختن ارگ ، معماري نظامي و معماري مسکوني هر دو با هم به کار رفته است چرا که ارگ خانه پادشاه مي بود و بايد از ضريب امنيتي بالايي برخوردار باشد . بنابراين ديواره هاي بيروني  که همانند ديوارهاي يک قلعه نظامي است ، بسيار مرتفع است . ديواره بنا در پايين 3 متر ضخامت دارد و به صورت مخروط ناقص بالا رفته و ضخامت آن در بالا به 2 .8 متر مي رسد . و در قسمت بالا ديوارکي جانپناه دارد که محل استقرار سربازان بوده ، تيرکش هايي نيز در اين ديوار تعبيه شده که برخي کوچک هستند و حالت مورب دارند که محل قرار دادن تفنگ و اسلحه بوده و ديگر سوراخ هاي بزرگتري که براي راندن دشمن بوده است . هشتي ورودي آن فضاي بزرگي است که يک در به باره بند ( اصطبل ) داشته و در حال حاضر مکان فروش بليط است و در مقابل دري دارد که به پشت بام مي رفته . همچنين در داخل هشتي چند طاق نما براي نشستن وجود دارد . هشتي ارگ نسبت به هشتي ديگر خانه ها تزيينات کمتري دارد . در قسمت باره بند اتاق هايي مخصوص سر مهتر وجود داشته که هم اينک ويران شده است . اين مکان در زمان پهلوي به عنوان زندان زنان مورد استفاده قرار گرفت ، در وسط آن ساختماني احداث شده بود که به هنگام مرمت ويران شد .

4 -  حياط خلوت در پاي 4 برج وجود دارد که حالت خدماتي دارند، بجز يکي از آنها که به هشتي راه مي يابد و در واقع باره بند بوده . اين اطاق که ... ؟ اتاق و دستشويي داشته ، مخصوص خدمه بوده . برج ها داراي سه طبقه اندکي راه آنها از درون همين حياط خلوت هاست . از داخل حياط پلکاني به طبقه دوم مي رود و از آنجا به وسيله يک رشته پلکان به طبقه سوم مي روند يعني از طبقه اول به طبقه دوم راهي وجود ندارد . در حمام داخل ارگ از طريق يکي از همين حياط خلوت ها بوده که بعداً در ديگري از داخل خود حياط ارگ به حمام گشوده مي شود . اين حمام همانند ساير حمام ها داراي سر بينه و گره خانه است . سر بينه آن نيز شامل يک رختکن و يک حوض چند ضلعي در وسط مي باشد که به وسيله آهکبري تزيين شده است . از آنجا نيز وارد برزخ سوم شده که يک راه به واجبي خانه و يک راه به تخت گرم خانه حمام دارد . در درون گرمخانه سر در خزينه وجود دارد . در زير خزينه آب گرم تون حمام قرار گرفته است .
ارگ کريمخاني قلعه اي مستطيل شکل است که در هر يک از اضلاع آن برجي از آجر به ارتفاع 15 متر ساخته شده است . مابين اضلاع شمالي ، جنوبي و غربي ، ايوان بزرگي متشکل از يک تالار و 2 اتاق سه دري بزرگ قرار دارد .
در جلو هر سه ايوان مزبور دو ستون سنگي محکم به ارتفاع 8 الي 9 متر به چشم مي خورد . همچنين طبق معماري دوران زنديه حوضي 4 گوش در جلو هر ايوان ساخته شده است که آب آنها از آب رکناباد تأمين مي شده .
ضلع شرقي ارگ ديوار بلندي است که درب ورودي در وسط آن قرار دارد . بر بالاي سردر ورودي صحنه اي از جنگ رستم و ديو سفيد به وسيله کاشي هاي هفت رنگ لعابدار تصوير شده است .
حمام خصوصي پادشاه و راهرو و اتاق نگهبانان نيز در پشت همين ديوار ساخته شده اند . در جلو اين ايوان نيز دو ستون چوبي قرار دارد و حوضي چهارگوش نيز در جلو ايوان خودنمايي مي کند . مساحت حياط قصر 12 .8 × 93 .6 متر است .
شالوده و ديوارهاي ارگ از سنگ ساخته شده اند و براي ساختن بقيه بنا از خشت پخته استفاده شده است . تزيينات داخلي ، شامل قاب ها ، ازاره هايي از سنگ مرمر يزد و تبريز و آيينه هاي بزرگي از روسيه ، ترکيه عثماني و اروپاست . نقاشي قسمت هاي بالا و سقف اتاق ها با آب طلا و لاجورد و رنگ هاي گياهي و معدني رنگ آميزي شده اند . نقش هاي اطاق ها اغلب گل و گياه و به شکل ترنج و اسليمي است . ارگ از نوع بناهاي سه ايوانه است که ضلع ورودي آن به بخش خدماتي اختصاص دارد .
پس از منقرض شدن حکومت زنديه و روي کار آمدن سلسله قاجاريه ارگ به دارالحکومه تبديل شد و مکاني براي استقرار يافتن واليان و حاکمان فارس گرديد و تا اوايل سلطنت پهلوي نيز وضع به همين منوال بود . در زمان استانداري شاهزاده عبدالحسين ميرزا فرمانفرما (متولد 1236 ، متوفي 1318 ه .ش) به دستور وي کاشي کاري هاي ارگ ترميم شد .

در واقع در زمان حکومت قاجاريه به دليل خصومت قاجاريان با زنديان، نقاشي ها و کاشي کاري هاي زنديه کلنگي شدند و نقاشي ها و تزئينات قاجاريه جاي آن را گرفتند . امروزه يکي از ارکان مرمت بناهاي زنديه آن است که نقاشي ها و تزيينات آنها را از زير نقاشي هاي قاجاريه بيرون آورده و به نمايش بگذارند .

در زمان سلطنت رضاخان پهلوي بين سال هاي 1320-1304 و بعد از آن ارگ به عنوان زندان بزرگ شهر در اختيار شهرباني قرار گرفت . در طول اين مدت تمام آثار نقاشي و مقرنس کاري اتاق ها را با گچ پوشاندند و اکثر اتاق ها و تالارها به وسيله چندين ديوار به صورت سلول هاي کوچکي در آمد .

در سال 1350 ساختمان ارگ در اختيار سازمان ميراث فرهنگي قرار گرفت و کار مرمت و بازسازي آن مورد توجه قرار گرفت . بازسازي بنا در سال 1356 آغاز شد . در بازسازي ارگ براي حفظ اصالت بنا دقت فراواني شده و نقاشي هاي زيباي آن از زير گچ کاري ها بيرون آمده است .

ارگ کريمخاني به شماره 918 در فهرست آثار ملي ثبت شده است .
اين اثر از مهمترين آثار دوره زنديه و مخصوصا وکيل الرعايا ، کريمخان زند ، بوده که از لحاظ نشان دادن سبک معماري آن دوره نيز حايز اهميت مي باشد .