نارنجستان يا باغ قوام از عمارات دوره قاجاريه شيراز است که در محله بالاکفت و در قسمت شرقي انتهاي خيابان لطفعلي خان زند واقع است . احداث اين بنا توسط علي محمد خان قوام الملک 1267-1257 شروع شده و در حدود سال 1300 ه .ق . توسط ميرزا محمد رضا خان نوه قوام الملک اول و پدر بزرگ قوام تکميل شده است . اين بنا يک بار توسط ابراهيم قوام مورد مرمت قرار گرفته است .
ساختمان نارنجستان در حدود 940 متر مربع در زميني به مساحت 3500 متر در دو قسمت شمالي و جنوبي بناشد ، باقي مانده آن در حدود 2560 متر محوطه سازي شده . اين بنا با 3085 متر مساحت ، در دوره قاجاريه به بيروني معروف بوده و با عمارت اندروني که همان خانه زينت الملوک بوده و در طرف غرب آن بنا قرار گرفته کوچه اي فاصله داشته است که توسط راه زيرزميني بدان راه مي يافتند .
از ويژگي هاي اين مجموعه عمود بودن محور بيروني و اندروني آن بر يکديگر است . اين عمارت بيروني به منظور انجام امور تجاري و نيز برگزاري تشريفات و جشن ها و استراحت و پذيرايي از ميهمانان ساخته شده است .
در ورودي اصلي باغ رو به جنوب در راستاي محور اصلي بنا به يک دالان يا هشتي گشوده مي شود . سر در ورودي آن داراي تزئينات آجرکاري است . بر پيشاني در ورودي کتيبه اي از سنگ مرمر سرخ رنگ شامل آياتي از قرآن قرار گرفته که در دو طرف آن ابياتي از آسوده شيرازي درباره باني باغ و تاريخ احداث آن حجاري شده است . هم چنين تاريخ سال 1305 ه .ق در اين قسمت ديده مي شود . بر روي ازاره سنگي دو طرف درگاه ، نقش دو سرباز تفنگ به دست دوره قاجاريه ، حجاري شده است . در ورودي از چوب ساج است که بر روي آن منبت کاري صورت گرفته است . سقف هشتي يا دالان ورودي آجرکاري و کاشي کاري به صورت ستاره و مقرنس کاري گچي شده است . در پشت دالان ( رو به حياط ) تصويري از سه خدمتکار که گلاب و شراب و شربت به دست دارند ، کاشي کاري شده است .
اين هشتي به وسيله دو راهرو به محوطه باغ ارتباط مي يابد . اين باغ در سه ضلع شمالي ، شرقي و جنوبي داراي ساختمان است و در طول حياط داراي بيست و يک عدد طاق نما است . در دو طرف هشتي ، شش اتاق وجود دارد که در جلو هر يک از آنها ايوان هاي وسيعي قرار گرفته که در گذشته از اين اتاق ها به عنوان دفتر کار استفاده مي شده و ايوان هاي مقابل اين اتاق ها نيز جهت اتاق انتظار مورد استفاده قرار مي گرفته است . در جلو هر ايوان چهار ستون چوبي و دو نيمه ستون ديده مي شود . اين ستون هاي چوبي در دوره قاجاريه منبت کاري شده است . اين بخش از عمارت که ضلع جنوبي بنا است داراي ديوار هايي گچ کاري شده است . کف ايوان ها با کاشي هاي سفيد و آبي پوشيده شده است .
ازاره بنا با سنگ پوشيده شده و پنج باب پنجره سنگي حجاري شده ، به عنوان نورگير در جلو ايوان ها نصب شده است . ساختمان جنوبي باغ به وسيله راه پله اي به زمين هاي طرفين راهروها راه دارد . در وسط اين ساختمان يک طاق نماي بزرگ و دو طاق نماي کوچک ايجاد شده که به سبک دوره زنديه ، کاشي کاري شده است . در طاق نماي بزرگ نقوش سه تن از خدمتکاران دوره زنديه بر روي کاشي ديده مي شود که لباس هاي بلندي دارند و در دست يکي از آنها قدحي و در دست ديگري جامي است و شخص سوم نيز ظرفي پر از ميوه در دست دارد . در بالاي اين طاق نما دو لچکي کاشي کاري با مناظري از طبيعت و تصوير هايي برگرفته از داستان هاي شاهنامه ( رستم ، حضرت سليمان ) و نيز مناظر شکارگاه و تصاوير مينياتوري ديده مي شود . ازاره اين بخش از نما از سنگ هاي سرخ و نقش برجسته هايي برگرفته از تصاوير تخت جمشيد تشکيل شده است .
حد فاصل عمارت جنوبي و عمارت اصلي واقع در ضلع شمالي باغ وسيعي وجود دارد که از دوره قاجاريه با نرده آهني محصور شده است .
ضلع شرقي ساختمان داراي چند اتاق و حياط کوچکي است که به آشپزخانه و محل اقامت خدمه اختصاص داشته است . در وسط حياط ، ورودي آشپزخانه حوض کوچکي وجود دارد که پاشويي آن از قطعه سنگ هايي سرخ رنگ و بدنه آن از کاشي هاي فيروزه اي تشکيل شده است . در وسط اين حوض نيز فواره اي ديده مي شود . در ضلع جنوبي حياط آشپزخانه ستون سنگي حجاري شده اي به عنوان پايه گلدان وجود دارد .
اما عمارت اصلي اين ساختمان در ضلع شمالي آن قرار گرفته است . اين عمارت داراي دو طبقه و يک زيرزمين است . در گذشته اين زيرزمين به عنوان زندان مورد استفاده قرار مي گرفت .
طرح بناي اصلي اين عمارت برگرفته از معماري دوره زنديه است . در اين عمارت ، تالار بزرگي به طول 9 متر ، عرض 5 .10 متر و ارتفاع 6 متر با ستون هايي بلند مشرف بر حوض واقع در وسط باغ ، وجود دارد .
در قسمت شمالي تالار ، شاهنشيني وجود دارد که ديوارها و سقف آن آينه کاري و نقاشي شده و کف اتاق از سنگ هاي مرمر مفروش شده است . اين تالار محل پذيرايي ميهمانان بوده .
اين تالار داراي دو ستون سنگي يک پارچه و بلند است . در دو طرف تالار ، راهرويي وجود دارد که به وسيله پلکاني به طبقه دوم متصل مي شود . اين پله ها به دو بهارخواب متصل است . در هر طرف نيز يک سالن بزرگ و يک اتاق وجود دارد . طبقه دوم اين عمارت داراي چهار اتاق است که دوتاي آن در عقب واقع شده و داراي هشتي و پنجره هايي مشرف بر ايوان است . بيش از اين ، اين اتاق ها محلي براي اقامت مهمانان بوده است . اين مجموعه مشتمل بر دو دستگاه شامل 5 اتاق ، چهار دستگاه با دو تا سه اتاق و دو دستگاه هر کدام با دو اتاق و شش اتاق تک است .
ديواره ها و سقف تمام اتاق ها گچ بري و نقاشي شده است . همچنين در اين طبقه ، دو اتاق وجود دارد که نقاشي هايي بر تيرک هايي چوبي آن ترسيم شده است . نقاشي هاي سقف ايوان بزرگ و بيشتر اتاق ها غالبا به وسيله لطفعلي خان صورتگر ، نقاش مينياتوريست آن دوره ، انجام شده است .
دو ستون تالار طبقه اول نيز از سنگ مرمر يکپارچه و بدنه استوانه اي و سر ستون هاي مقرنس کاري شده تشکيل شده است .
در وسط سقف تالار مدالي بزرگ ترسيم شده و در اطراف آن شش منظره بيضي شکل ترسيم شده است . ديواره هاي اتاق ها نيز با تصاوير گل و بوته ، اشکال حيوانات و منظره شکارگاه تزيين شده است . در ناحيه جلويي عمارت اصلي درهاي ارسي با شيشه هاي رنگي ديده مي شود . هلالي ميان ايوان دو ستوني و شاه نشين هم داراي شيشه هاي رنگي است . اين شيشه هاي رنگي در دوره قاجاريه از اروپا به ايران آورده شده ، صدف هاي به کار رفته در تزيينات درها نيز از خليج فارس آورده شده است . ازاره اتاق ها و بخاري ديواري شاه نشين از سنگ هاي مرمري است که از يزد تبريز و شيراز به دست آمده است . روي اين بخاري نقش داريوش هخامنشي حکاکي شده است ، اطراف آن نيز مزين به رنگ طلايي است . دو تصوير از محمدرضا خان قوام الملک در دو طرف بالاي اين بخاري حکاکي شده است . ازاره پايين عمارت ، از ازاره سنگي عمارت ديوانخانه کريم خان زند است . بر روي سنگ هاي ازاره تصاوير سربازان قاجاريه تفنگ به دست ، شير ، گور ، خرگوش و گل و بوته ديده مي شود .

هلالي هاي بالاي عمارت اصلي
بالاي عمارت اصلي سه هلالي وجود دارد که در هلالي وسط نقش دو شير ديده مي شود که صفحه اي را نگاه داشته اند ، بر روي اين صفحه عبارت نصر من ا . . . و فتح قريب ، نگاشته شده است ، دو فرشته بر فراز اين صفحه قرار گرفته ، آن را به دست گرفته اند . در هلالي هاي کاشي کاري شده طرفين نيز نقش پلنگي ديده مي شود که آهويي را شکار کرده است . زمينه اين تصاوير مزين به خطوط اسليمي است . نارنجستان قوام که به دليل کاشت درخت هاي نارنج فراوان در آن ، بدين نام معروف شده است ، از طرف ابراهيم خان به نوه اش شهرام بخشيده شد و شهرام قوام آن را به مؤسسه آسيايي دانشگاه پهلوي اهدا کرد . فرح پهلوي مخارج تعميرات آن را متقبل شد ، پس از آن اين بنا تبديل به موزه اي شد که در آن مجموعه اي از کتاب هاي پروفسور پوپ نگاهداري مي شد .
نارنجستان قوام که در ان اثر هفت هنر ايراني ، گچ بري ، نقاشي سنتي ، آينه کاري ، آجرکاري ، سنگ تراشي ، معرق کاري ، و منبت کاري ، قابل مشاهده است ، در ارديبهشت ماه 1353 با شماره 1073 به ثبت تاريخي رسيد .
اين بنا در سال 1345 به دانشگاه شيراز واگذار گرديد و بين سال هاي 1348 تا 1358 مورد استفاده مؤسسه آسيايي تحت سرپرستي پروفسور آرتور اپهام پوپ بود . اين بنا و برخي از ساختمان هاي اطراف آن از سال 1378 در اختيار دانشکده هنر و معماري دانشگاه شيراز قرار گرفته است .