تخت جمشيد

تخت جمشيد ، مجموعه اي از کاخ هاي بسيار باشکوهي است که ساخت آنها در سال 512 قبل از ميلاد آغاز شد و اتمام آن 150 سال به طول انجاميد . تخت جمشيد در محوطه وسيعي واقع شده که از يک طرف به کوه رحمت و از طرف ديگر به مرودشت محدود است . اين کاخ هاي عظيم سلطنتي در کنار شهر پارسه که يونانيان آن را پرپوليس خوانده اند ساخته شده است . ساختمان تخت جمشيد در زمان داريوش اول در حدود 518 ق . م ، آغاز شد . نخست صفه ياتختگاه بلندي را آماده کردند و روي آن تالار آپادانا و پله هاي اصلي و کاخ تچرا را ساختند . پس از داريوش ، پسرش خشايارشا تالار هديش را بنا نمود و طرح بناي تلار صد ستون را ريخت . اردشير اول تالار صد ستون را تمام کرد . اردشير سوم ساختمان را آغاز کرد که ناتمام ماند .
 
اين ساختمان ها بر روي پايه هايي ساخته شــده که قسمتـي از آنها صخره هاي عظيم و يکپارچه بوده و يا آنها را در کوه تراشيده اند   تخت جمشيد در مساحتي به وسعت 13 هکتارساخته و ادامه يافت . مصالح به کار رفته در بناي تخت جمشيد عبارت بوده از : سنگ ، خشت و گل ، آجر ، گچ ، چوب ، آهن ، فلزات گران بها ( طلا - نقره - مس ) عاج ، لا جورد ، عقيق و ... ديوار هاي تخت جمشيد در برخي جا ها به ضخامت 5/5 متر بوده و قطعه سنگ هاي به کار رفته به وزن بيش از 45 تن مي رسيده . تخت جمشيد داراي سيستم حرارتي و تهويه بوده ، که فضا هاي داخل آن را در زمستان گرم و در تابستان خنک و معتدل مي کرده است . دشت سرسبز مرودشت ، سقف هاي بسيار بلند و فضا هاي وسيع ، در هاي گشاده و پنجره هاي متعدد هواي تخت جمشيد را در تابستان معتدل و خنک مي ساخته و در زمستان ديوار هاي خشتي و لايه هاي گچ که يک عايق حرارتي تشکيل مي داده ، پرده هاي ارغواني بلند و ضخيم که مانع نفوذ سرما به درون فضا ها و تالار ها مي شده ، پوشش سقف نيز چوبي بوده که اين امر در گرم شدن محيط تاثير به سزايي داشته است . تخت جمشيد نيز داراي سيستم آب و فاضلاب بوده ، در تخت جمشيد مجاري زيرزميني آبرساني و فاضلاب پيچ در پيچي کشف شده که به طول بيش از 2 کيلو متر مي رسد .
 
معماري هخامنشي ، هنري است امتزاجي که از سبک معماري هاي بابل و آشور و مصر و شهر هاي يوناني آسياي صغير و قوم اورارتو اقتباس شده و با هنر نمايي و ابتکار روح ايراني نوع مستقلي را از معماري پديد آورده است . هخامنشيان با ساختن اين ابنيه عظيم مي خواستند عظمت شاهنشاهي بزرگ خود را به جهانيان نشان دهند .
 
تخت جمشيد در اواخر سال 1312 شمسي براثر خاکبرداري در گوشه شمال غربي صفه تخت جمشيد قريب چهل هزار لوحه هاي گلي به شکل و قطع مهر هاي نماز بدست آمد . بر روي اين الواح کلماتي به خط عيلامي نوشته شده بود . پس از خواندن معلوم شد که اين الواح عيلامي اسناد خرج ساختمان قصر هاي تخت جمشيد مي باشد . از ميان الواح بعضي به زبان پارسي و خط عيلامي است . از کشف اين الواح شهرت نابجايي را که مي گفتند قصر هاي تخت جمشيد مانند اهرام مصر با ظلم و جور و بيگار گرفتن رعايا ساخته شده باطل گشت ، زيرا اين اسناد عيلامي حکايت از آن دارد که به تمام کارگران اين قصور عاليه اعم از عمله و بنا و نجار و سنگتراش و معمار و مهندس مزد مي دادند و هر کدام از اين الواح سند هزينه يک يا چند نفر است . کارگراني که در بناي تخت جمشيد دست اندرکار بودند ، از ملت هاي مختلف چون ايراني و بابلي و مصري و يوناني و عيلامي و آشوري تشکيل مي شدند که همه آنان رعيت دولت شاهنشاهي ايران بشمار مي رفتند . گذشته از مردان ، زنان و دختران نيز به کار گل مشغول بودند . مزدي که به اين کارگران مي دادند غالباً جنسي بود نه نقدي ، که آن را با يک واحــد پـول بابلي به نام « شکــل » سنجيده و برابر آن را به جنس پرداخت مي کردند . اجناسي را که بيشتر به کارگران مي دادند و مزد آن محسوب مي شد عبارت از : گندم و گوشت .
 
تخت جمشيد نه يک شهر بوده و نه يک دژ و نه يک پرستش گاه ، تخت جمشيد دو نقش جداگانه اما تا اندازه اي به هم پيوسته ايفا مي کرده ، نخست اينکه چون در قلب امپراطوري قرار داشته گنج خانه ي مناسبي براي اندوختن ثروت روز افزون کشور بوده ، دوم اينکه جايگاه مناسب و با شکوهي براي برگذاري مراسم و جشن هايي بوده که در آن زمان برگزار مي شده ( جشن هاي مهرگان و اعياد نوروز ) به نقل از مورخان در تخت جمشيد بيش از 120000 سکه ي طلا و نقره ، ظروف و مجسمه هاي بسيار ناب ، اثاث گرانقيمت ، نيمکت هاي زرين ، لباس ها وفرش هاي ارغواني گرانبها و ... نگهداري مي شده که در نهايت با حمله ي اسکندر مقدوني همه ي اين اشياء يا به غارت رفت يا طعمه ي حريق شد . اسکندر وقتي که وارد تخت جمشيد شد و اين همه شکوه و ثروت ديد دستور داد که هر چيز را که مي توانند با خود ببرند و هر چيز را که نمي توانند نابود سازند . به نوشته ي مورخين باستان ثروت تخت جمشيد با 10000 جفت اسب و قاطر و 5000 جفت شتر حمل و غارت شد . بعد از انتقال ثروت تخت جمشيد اسکندردستورداد که تخت جمشيد را به آتش بکشند . بگفته مورخين باستان تخت جمشيد?شبانه روز در آتش مي سوخت و چهل شبانه روز از آن دود بر مي خواست .
 
تاريخنگاران در مورد علت اين آتش سوزي اتفاق راي ندارند . عده اي آن را ناشي از يک حادثه غير عمدي مي دانند ولي برخي کينه توزي و انتقام گيري اسکندر را تلافي ويراني شهر آتن بدست خشايار شاه علت واقعي اين آتش سوزي مهيب مي دانند .
 
از آنچه امروز از تخت جمشيد بر جاي مانده تنها مي توان تصوير بسيار مبهمي از شکوه و عظمت کاخ ها در ذهن مجسم کرد . با اين همه مي توان به مدد يک نقشه تاريخي که جزئيات معماري ساختمان کاخ ها در آن آمده باشد و اندکي بهره از قوه تخيل ، به اهميت و بزرگي اين کاخ ها پي برد . نکته اي که سخت غير قابل باور مي نمايد اين واقعيت است که اين مجموعه عظيم و ارزشمند هزاران سال زير خاک مدفون بوده تا اينکه در اواخر دهه1310خورشيدي کشف شد .
 
چيزي که در نگاه اول در تخت جمشيد نظر بيننده را به خود جلب مي کند ، کتيبه ها و سنگ نبشته هاي گذر خشايارشاه است که به زبان عيلامي و ديگر زبان هاي باستاني تحرير شده است . از اين گذر به مجموعه کاخ هاي آپادانا مي رسيم ، جائي که در آن پادشاهان بار مي دادند و مراسم و جشن هاي دولتي در آن برگذار مي شد .
 امروزه مقادير عمده اي طلا و جواهرات در اين کاخ ها وجود داشته که بديهي است در جريان تهاجم اسکندر به غارت رفته باشد . تعداد محدودي از اين جواهرات در موزه ملي ايران نگهداري مي شود . بزرگترين کاخ در مجموعه تخت جمشيد کاخ مشهور به " صد ستون " است که احتمالا يکي از بزرگترين آثار معماري دوره هخامنشيان بوده و داريوش اول از آن به عنوان سالن بارعام خود استفاده مي کرده است . تخت جمشيد در 57 کيلومتري شيراز در جاده اصفهان و شيراز واقع شده است .
 
يک نکته ي مهم
محققين به اين نکته ي مهم رسيده اند که اگر نقشه ي امپراطوري هخامنشي را بنگريم و يک خط از شمال شرقي ترين نقطه ( سغد ) تا جنوب غربي ترين نقطه ( حبشه ) بکشيم و يک خط از شمال غربي ترين نقطه ( يونان ) تا جنوب شرقي ترين نقطه ( هند ) به صورت ضربد ر بکشيم مرکز تقاطع اين دو خط محل ساخت تخت جمشيد مي شود ، که اين خود جاي تامل و انديشيدن دارد .
 
« کاخ آينه » در تخت جمشيد
تخت جمشيد يا پارسه نام يکي از شهر هاي باستاني ايران است که ساليان سال پايتخت تشريفاتي امپراتوري ايران در زمان دودمان هخامنشيان بوده ‌است . باور تاريخدانان بر اين است که اسکندر مقدوني سردار يوناني در ??? پيش از ميلاد ، به ايران حمله کرد و تخت جمشيد را به آتش کشيد و احتمالا بخش عظيمي از کتاب ها ، فرهنگ و هنر هخامنشي را با اينکار نابود نمود . با اين‌حال ويرانه ‌هاي اين مکان هنوز هم در مرودشت در نزديکي شيراز مرکز استان فارس برپا است و باستان شناسان از ويرانه ‌هاي آن نشانه ‌هاي آتش و هجوم را بر آن تاييد مي‌ کنند .
 
اين مکان از سال???? يکي از آثار ثبت شده ايران در ميراث جهاني يونسکو است .
 
نام تخت جمشيد
نام تخت جمشيد در زمان ساخت « پارسَه » به معناي « شهر پارسيان » بود . يونانيان آن را پِرسپوليس ( به يوناني يعني « پارسه‌شهر » ) خوانده ‌اند . در فارسي معاصر اين بنا را تخت جمشيد يا قصر شاهي جمشيد پادشاه اسطوره‌ اي ايران مي‌ نامند که در شاهنامه فردوسي نيز آمده ‌است .
 
چگونگي ساخت
قديمي‌ ترين بخش تخت جمشيد بر پايه يافته ‌هاي باستان‌ شناسي مربوط به سال ??? پيش از ميلاد است . آنگونه که در منابع متعدد و گوناگون تاريخي آمده‌ است ساخت تخت جمشيد در حدود ?? قرن پيش در دامنه غربي کوه رحمت ، به عبارتي ميترا يا مهر و در زمان داريوش بزرگ آغاز گرديد و سپس توسط جانشينان وي با تغييراتي در بناي اوليه آن ادامه يافت . بر اساس خشت نوشته‌ هاي کشف شده در تخت جمشيد در ساخت اين بناي با شکوه معماران ، هنرمندان ، استادکاران ، کارگران ، زنان و مردان بي‌ شماري شرکت داشتند که علاوه بر دريافت حقوق از مزاياي بيمه کارگري نيز استفاده مي‌کردند . ساخت اين مجموعه بزرگ و زيبا بنا به روايتي ??? سال به طول انجاميد .
 
مکان و چگونگي سازه
يکي از سر ستون ‌هاي پيشنهادي که مورد تاييد قرار نگرفته بود به همين دليل در آن محل مدفون شده بود .
کاخ‌ هاي تخت جمشيد در نزديکي رود کوچک پلوار که به رود کر مي‌ ريزد ? بر روي سکوئي که ارتفاع آن بين ? تا ?? متر بالاتر از سطح جلگه مردوشت است ، بنا شده ‌اند در حالي که طرف شرقي ان بر روي کوه رحمت است و سه طرف ديگر با ديوار هاي حافظ شکل داده شده‌ اند . ديوار هاي حافظ با توجه به شيب زمين تغيير ارتفاع مي‌ دهند .
وسعت‌ کامل کاخ ‌هاي‌ تخت‌ جمشيد ??? هزار متر مربع‌ است که از بخش‌ هاي‌ مهم‌ زير تشکيل‌ يافته‌ است‌:
 
کاخ ‌هاي‌ رسمي‌ و تشريفاتي‌ تخت جمشيد ( کاخ دروازه ملل )
سراي‌ نشيمن‌ و کاخ ‌هاي‌ کوچک‌ اختصاصي‌
خزانه شاهي‌
دژ و باروي‌ حفاظتي‌
 
پژوهش ‌هاي باستان‌ شناسي
اولين کاوش‌ هاي علمي در تخت جمشيد توسط ارنست اميل هرتزفلد الماني در ???? صورت گرفت . وي توسط مؤسسه خاورشناسي دانشگاه شيکاگو فرستاده شده بود . يافته‌ هاي وي هنوز در اين موسسه نگه داري مي ‌شوند . هرتزفلد معتقد بود دليل ساخت تخت جمشيد نياز به جوي شاهانه و باشکوه? نمادي براي امپراتوري پارس و مکاني براي جشن گرفتن وقايع خاص به خصوص نوروز بوده‌ است .به دلايل تاريخي تخت جمشيد در جايي که امپراتوري پارس پايه گذاشته شده بود ساخته شده ‌است . هر چند در زمان مرکز امپراتوري نبوده ‌است .
 
معماري تخت جمشيد به دليل استفاده از ستون‌ هاي چوبي مورد توجه قرار گرفته ‌است .معماران تخت جمشيد فقط زماني از سنگ استفاده کرده‌ اند که بزرگ ترين سرو‌ هاي لبنان يا ساج‌ هاي هند اندازه‌ هاي لازم براي تحمل سقف را نداشته ‌اند . در حالي که ته ستون ‌ها و سر ستون‌ ها از سنگ بوده ‌اند .
 
پلکان ‌هاي ورودي سکو و دروازه ملل
ورود سکو ، دو پلکان‌ است‌ که روبروي يکديگر و در بخش شمال غربي مجموعه قرار دارند که همچون دستاني است که آرنج خويش را خم کرده و بر آن است تا مشتاقان خود را از زمين بلند کرده و در سينه خود جاي دهد . اين پلکان‌ ها از هر طرف‌ ??? پله پهن‌ و کوتاه ( به ارتفاع ?? سانتيمتر )‌ دارند . بر خلاف عقيده بسياري از مورخين که مدعي بودند ارتفاع کم پله‌ ها به خاطر اين بوده که اسب‌ ها نيز بتوانند از پله‌ ها بالا بروند ، پله‌ ها را کوتاه تر از معمول ساخته ‌اند تا راحتي و ابهت ميهمانان ( که تصاوير شان با لباس هاي فاخر و بلند بر ديوار هاي تخت جمشيد نقش بسته ) هنگام بالا رفتن حفظ شود . بالاي‌ پلکان ‌ها ، بناي‌ ورودي‌ تخت‌ جمشيد ، « دروازه‌ بزرگ‌ » يا « دروازه خشايارشا دروازه خشايارشا » يا دروازه ملل ، قرار گرفته‌ است . ارتفاع اين بنا ?? متر است . اين بنا يک ورودي اصلي و دو خروجي داشته‌ است که امروزه بقاياي دروازه ‌هاي آن برجاست . بر دروازه غربي و شرقي طرح مردان بالدار و بر و طرح دو گاو سنگي‌ با سر انساني‌ حجاري‌ شده‌ است‌ . اين دروازه‌ ها در قسمت فوقاني با شش کتيبه ميخي تزيين يافته ‌اند . اين کتيبه‌ ها پس از ذکر نام اهورامزدا به اختصار بيان مي ‌کند که : « هر چه بديده زيباست ، به خواست اورمزد انجام پذيرفته‌است . »
 
دو دروازه‌ خروجي‌ يکي‌ رو به‌ جنوب‌ و ديگري‌ رو به‌ شرق‌ قرار دارند و دروازه جنوبي‌ رو به‌ کاخ‌ آپادانا ، يا کاخ‌ بزرگ‌ بار ، دارد .
 
پلکان ‌هاي کاخ آپادان
جزئيات حجاري ‌هاي پلکان رو به‌ شمال کاخ آپادانا که نظاميان هخامنشي را نمايش مي ‌دهد .
کاخ آپادانا در شمال و شرق داراي دو مجموعه پلکان است . پلکان ‌هاي شرقي اين کاخ که از دو پلکان - يکي رو به شمال و يکي رو به جنوب - تشکيل شده ‌اند ، نقوش حجاري ‌شده‌ اي را در ديوار کناره خود دارند . پلکان رو به شمال نقش ‌هايي از فرماندهان عالي‌رتبه نظامي مادي و پارسي دارد در حالي که گل ‌هاي نيلوفر آبي را در دست دارند ، حجاري شده ‌است . در جلوي فرماندهان نظامي افراد گارد جاويدان در حال اداي احترام ديده مي ‌شوند . در رديف فوقاني همين ديواره ، نقش افرادي در حالي که هدايايي به همراه دارند و به کاخ نزديک مي ‌شوند ، ديده مي ‌شود .
بر ديواره پلکان رو به جنوب تصاويري از نمايندگان کشور هاي مختلف به همراه هدايايي که در دست دارند ديده مي‌شود . هر بخش از اين حجاري اختصاص به يکي از ملل دارد که در شکل زير مشخص شده اند  :
 ?-  مادي‌ ها ? – ايلامي ‌ها ?- پارت ‌ها ?- سغدي ‌ها ?- مصري‌ ها ?- باختري‌ ها ?- اهالي سيستان ?- اهالي ارمنستان ?- بابلي ‌ها ??- اهالي کليکيه ??- سکا هاي کلاه‌تيزخود ??- ايوني ‌ها ??- اهالي سمرقند ??- فنيقي‌ ها ??- اهالي کاپادوکيه ??- اهالي ليدي ??- اراخوزي ‌ها ??- هندي‌ ها ??- اهالي مقدونيه ??- اعراب ??- آشوري ‌ها ??- ليبي ‌ها ??- اهالي حبشه
 
کاخ آپادان
پلان و جزئيات ستون‌ هاي تخت جمشيد
کاخ آپادانا از قديمي ‌ترين کاخ ‌هاي تخت جمشيد است . اين کاخ که به فرمان داريوش بزرگ بنا شده ‌است ، براي برگزاري جشن‌ هاي نوروزي و پذيرش نمايندگان کشور هاي وابسته به حضور پادشاه استفاده مي ‌شده ‌است .
 
اين کاخ توسط پلکاني در قسمت جنوب غربي آن به « کاخ تچرا » يا « کاخ آينه » ارتباط مي ‌يابد . کاخ آپادانا از ?? ستون تشکيل شده ‌است که در حال حاضر ?? ستون آن پا برجاست ته ستون هاي ايوان کاخ گرد ولي ته ستون هاي داخل کاخ مربع شکل مي باشد .
 
کاخ تچر
تچر يا تچرا به معناي خانه زمستاني مي ‌باشد . اين کاخ نيز به فرمان داريوش کبير بنا شده و کاخ اختصاصي وي بوده ‌است . روي کتيبه ‌اي آمده : « من داريوش اين تچر را ساختم » .
 
اين کاخ يک موزه خط به شمار مي‌رود از پارسي باستان گرفته در اين کاخ کتيبه وجود دارد تا خطوط پهلوي بالاي ستون‌ ها از نماي جلويي‌ هاي مصري استفاده شده ‌است . قسمت اصلي کاخ توسط داريوش بزرگ و ايوان و پلکان سنگي جنوبي توسط خشايارشا و پلکان سنگي غربي توسط اردشير دوم بنا شده ‌است
 
کاخ هَديش
اين کاخ که کاخ خصوصي خشايارشا بوده ‌است در مرتفع‌ ترين قسمت صفه تخت جمشيد قرار دارد . اين کاخ از طريق دو مجموعه پلکان به کاخ ملکه ارتباط دارد . احتمال مي رود آتش سوزي از اين مکان شروع شده باشد به خاطر نفرتي که آتني‌ ها از خشايارشا داشتند به خاطر به آتش کشيده شدن آتن به دست وي . رنگ زرد سنگ‌ ها نشان دهنده تمام شدن آب درون سنگ ‌ها به خاطر حرارت است . اينجا مکان کوچکي بوده ?*? ستون قرار داشته ‌است . به خاطر ويراني شديدي که شده اطلاعات زيادي در مورد اين کاخ در دسترس نيست خيلي ‌ها از اينجا به عنوان کاخ مرموز نام برده‌اند . هديش به معناي جاي بلند مي باشد و چون خشايارشا نام زن دوم او هديش بوده ‌است نام کاخ خود را هديش مي گذارد اين کاخ در جنوبي ترين قسمت صفه قرار دارد و قسمت‌ هاي زيادي از کف از خود کوه مي باشد .
 
کاخ ملکه
اين کاخ توسط خشايارشا ساخته شده ‌است و به نسبت ساير بنا ها در ارتفاع پايين ‌تري قرار گرفته ‌است . بخشي از اين کاخ در سال ???? توسط شرق ‌شناس مشهور ، پرفسور ارنست اميل هرتزفلد ، خاکبرداري و از نو تجديد بنا شد و امروزه به عنوان موزه و اداره مرکزي تأسيسات تخت جمشيد مورد استفاده قرار گرفته ‌است .
 
ساختمان خزانه شاهنشاهي
اين ساختمان که از چندين تالار ، اطاق و حياط تشکيل شده ‌است با ديوار عظيمي از بقيه تخت جمشيد جدا مي ‌شود .
 
کاخ صد ستون
وسعت اين کاخ در حدود ????? متر مربع است و سقف آن به ‌وسيله صد ستون که هر کدام ?? متر ارتفاع داشته ‌اند ، بالا نگه داشته مي‌ شده ‌است .
 
 کاخ‌ شور
 به اين مکان کاخ شورا يا تالار مرکزي مي گويند . احتمالاً شاه در اينجا با بزرگان به بحث و مشورت مي‌ پرداخته ‌است . با توجه به نقوش حجاري شده ، از يکي از دروازه ‌ها شاه وارد مي شده و از دو دروازه ديگر خارج مي‌ شده ‌است . به اين دليل به اين جا کاخ شورا مي‌گويند که در اينجا دو سر ستون انسان وجود داشته که جا هاي ديگري نيست و سر انسان سمبل تفکر است .
 
 آرامگاه‌ هاي شاهنشاهان
 در فاصله ? و نيم کيلومتري از تخت جمشيد نقش رستم قرار دارد . در نقش رستم آرامگاهاي شاهنشاهاني مانند داريوش بزرگ ? خشايارشا ? اردشير يکم و داريوش دوم واقع است . آرامگاه پنجمي هم هست که نيمه کاره باقي مانده و احتمالا متعلق به داريوش سوم است .
 
 سرانجام تخت جمشيد
پلکان ورودي کاخ آپادان
مجموعه‌ کاخ ‌هاي‌ تخت‌ جمشيد ، در سال‌ ( ??? پيش‌ از ميلاد ) به‌ دست‌ اسکندر مقدوني به‌ آتش‌ کشيده‌ شد و تمام‌ بنا هاي‌ آن‌ به‌ صورت‌ ويرانه‌ در آمد . از بنا هاي‌ بر جاي‌ مانده‌ و نيمه‌ ويرانه‌ ، بناي‌ مدخل‌ اصلي‌ تخت‌ جمشيد است که‌ به‌ کاخ‌ آپادانا معروف‌ است‌ و مشتمل‌ بر يک‌ تالار مرکزي‌ با ?? ستون‌ و سه‌ ايوان‌ ?? ستوني‌ درقسمت‌ هاي‌ شمالي‌ ، جنوبي‌ و شرقي‌ است‌ که‌ ايوان‌ هاي‌ شمالي‌ و شرقي‌ آن‌ به ‌وسيله‌ پلکان‌ هايي‌ به‌ حياط‌ هاي‌ مقابل‌ متصل‌ و مربوط‌ مي ‌شوند . بلندي‌ صفه‌ در محل‌ کاخ‌ آپادانا ?? متر و بلندي‌ ستون‌ هاي‌ آن‌ ?? متر است‌ . اين‌ مجموعه‌ در فهرست‌ آثار تاريخي‌ ايران و نيز در فهرست ميراث جهاني يونسکو به‌ ثبت‌ رسيده‌ است‌ .
 
سنگ ‌نبشته‌
سنگ ‌نبشته‌ هاي داريوش بزرگ
شش رَج به سه زبان چندين بار روي چهارچوب‌ هاي اندروني کاخ داريوش ، بالاي نگاره‌ هاي داريوش و هم ‌راهانش آمده ‌است . « داريوش شاه بزرگ ، شاه شاهان ، شاه کشور ها ، پسر ويشتاسپ هخامنشي ، کسي که اين کاخ را ساخت » .
يک رَج به سه زبان روي پوشاک داريوش ؛ هم اکنون در بخش نشان ‌هاي نسک‌ خانه ميهني پاريس نهاده ‌است . « داريوش شاه بزرگ ، پسر ويشتاسب هخامنشي » .
رَج به سه زبان ، هجده بار روي رخبام پنجره همان اندروني کاخ داريوش بسامد شده ‌است . « رخبام پنجره سنگي ساخته شده در کاخ داريوش شاه » .
بيست و چهار رَج تنها به زبان پارسي باستان ، روي ديوار جنوبي کاخ داريوش . ?? اهورامزداي بزرگ ، بزرگ‌ ترين  ِ بغان ، او داريوش شاه را آفريد ، او شهرياري را به او ارزاني داشت ؛ بخواست اهورامزدا داريوش شاه است . ? ? داريوش شاه گويد : اين کشور پارس که اهورامزدا به من ارزاني داشت ، زيبا ، دارنده‌ اسبان خوب ، دارنده مردان خوب ، به خواست اهورامزدا و نيز من داريوش شاه ، از ديگري نمي ‌ترسد . ?? داريوش شاه گويد: اهورامزدا مرا ياري کند ، با بغان خاندان شاهي و اين کشور را اهورامزدا از دشمن ، از خشک‌سالي ، از دروغ بپايد ! به اين کشور نه دشمن ، نه خشک ‌سالي ، نه دروغ بيايد ؛ اين را من چون بخشايشي از اهورامزدا با بغان خاندان شاهي درخواست مي ‌کنم . باشد که اين نيکي را اهورامزدا با بغان خاندان شاهي به من بدهد .
به زبان هاي ايلامي و اکدي هر کدام بيست و چهار رَج . نوشته پارسي باستان ندارد . ?? من داريوش شاه بزرگ ، شاه شاهان ، شاه کشور هاي بسيار ، پسر ويشتاسپ هخامنشي هستم . ?? داريوش شاه گويد : به خواست اهورامزدا اين‌ ها هستند کشور هايي که من افزون بر مردم پارسي ، از آنِ خود کردم ، که از من ترسيدند و به من باژ دادند : ايلام ، ماد ، بابل ، ارابايه ، آشور ، مسر ، ارمنيه ، کبدوکيه ، سارد ، ايوني‌ هايي خشکي و ( آن‌ ها ) که کنار دريا هستند ، و کشور هايي که آن سوي دريا هستند ، اسَگرتيا ، پارت ، زرنگ ، هرات ، بلخ ، سغد ، خوارزم ، ثتگوش ، رخج ، سند ، گندار ، سَکَ ، مَکَ . ?? داريوش شاه گويد : اگر اين گونه بينديشي « از ديگري نترسم » اين مردم پارس را بپاي ؛ اگر مردم پارس پاييده شوند ، از اين پس شادي پيوسته به دست اهورا بر اين خاندان فرو خواهد رسيد .
سه زبانه ، پارسي باستان ده رَج ، ايلامي هفت رَج و اکدي هشت رَج ، روي دو لوح طلايي و دو لوح سيمين که هم اکنون در تهران نگه‌داري مي‌شوند . ?? داريوش شاه بزرگ ، شاه شاهان ، شاه کشور ها ، پسر ويشتاسپ هخامنشي . ?? داريوش شاه گويد : اين است شهرياري که من دارم ، از سکا هاي آن سوي سغد ، از آن جا تا کوش ( اتيوپي) ، از هند ، از آن جا تا سارد ، که آن را اهورامزدا ، بزرگ ترين  ِ بغان بر من ارزاني داشت . اهورامزدا مرا و خاندان مرا بپايد .
سه زبانه هر زبان يک رَج ، روي دست ‌گيره دري از سنگ لاجورد ساختگي . « دست‌گيره در از سنگ گران ‌بهايي ساخته شده در کاخ داريوش شاه » .
 
سنگ‌ نوشته ‌هاي خشايارشا :
خداي بزرگ اهورامزدا است ، که اين زمين را آفريد ، که آن آسمان را آفريد ، که آدم را آفريد ، که شادي را براي آدم آفريد ، که خشايارشا را شاه کرد? يک شاه از بسياري ?‌ يک فرمان‌دار از بسياري .
من خشايارشا ? شاه بزرگ ، شاه شاهان ، شاه سرزمين ‌هاي دارنده همه گونه مردم‌ ، شاه در اين زمين  ِ بزرگِ دور و دراز . پسر داريوش شاه هخامنشي .
شاه خشايارشا گويد : به خواست اهورامزدا اين دالانِ همه کشور ها را من ساختم . بسيار ( ساختمان ) خوب ديگر در اين ( شهر ) پارس ساخته شد? که من ساختم و پدر من ساخت . هر بنايي که زيبا ديده مي‌ شود ?‌ آن همه را بخواست اهورامزدا ساختيم .
شاه خشايارشا گويد : اهورامزدا مرا و شهرياري مرا بپايد و آن چه را که به دست من ساخته شده و آن چه را که به دست پدر من ساخته شده ، آن را اهورامزدا بپايد .
شاه خشايارشا گويد : داريوش را پسران ديگري بودند ? ولي چنان که اهورامزدا را کام بود ? داريوش?  پدر من ? پس از خود ? مرا بزرگ ‌ترين کرد . هنگامي که پدر من داريوش از تخت کنار رفت? به خواست اهورامزدا من بر جاي‌گاه پدر شاه شدم . هنگامي که من شاه شدم ? بسيار ساختمان‌ هاي والا ساختم . آن چه را که به دست پدرم ساخته شده بود ? من آن را پاييدم و ساختمان ديگري افزودم . آن چه را که من ساختم و آن چه که پدرم ساخت آن همه را به خواست اهورامزدا ساختيم .
شاه خشايارشا گويد : پدر من داريوش بود ؛ پدر داريوش ويشتاسب نامي بود . پدر ويشتاسب ارشام نامي بود . هم ويشتاسب و هم ارشام هر دو در آن هنگام زنده بودند ? اهورامزدا را چنين کام بود ?‌ داريوش?  پدر من ? او را در اين زمين شاه کرد . زماني که داريوش شاه شد ? او بسيار ساختمان‌ هاي والا ساخت .
 
جايگاه کنوني اين سازه
در دوره نو و با بازگشت و پيدايش حس ميهن خواهي در ميان ايرانيان و ارجگذاري به گذشتگان اين سرزمين ، تخت جمشيد اعتبار بسياري يافت . در زمان حکمراني خاندان پهلوي در ايران به اين بنا توجه فراواني گرديد و محمدرضا شاه پهلوي جشن‌ هاي دو هزار و پانصد سال شاهنشاهي ايران را در اين سازه کهن انجام داد . با آغاز رويداد انقلاب اسلامي اين سازه را يادگار شاهان خواندند و بسيار مورد بي‌ مهري قرار دادند . از جمله آيت الله خلخالي اولين حاکم شرع دادگاه هاي انقلاب براي تخريب آن عازم شد ، اما با مقاومت مردم و پرسنل پارسه ناکام ماند . ولي امروزه مي‌ توان تخت جمشيد را نام‌ آورترين و دوست‌داشتني ‌ترين سازه در ايران و در ميان ايرانيان و همچنين نماد شکوه گذشتگان دانست .
 
سد سيوند در ?? کيلومتري شمال شيراز ، ?? کيلومتري شهر باستاني پارسه و حدود ?? کيلومتري پاسارگاد بر روي رودخانه سيوند ساخته شده ‌است . رودخانه پلوار بين اين دو محوطه باستاني ثبت شده در فهرست ميراث جهاني يونسکو ( تخت جمشيد و پاسارگاد ) در کنار آرامگاه کوروش و در دل تنگه بلاغي جريان داد . با آبگيري اين سد مخالفت ‌هاي بسياري صورت گرفته ‌است .معترضان به آب گيري سد سيوند معتقدند آب گيري اين سد پيامد هاي ناگواري را براي ميراث فرهنگي و طبيعي منطقه دشت پاسارگاد و تنگه بلاغي به همراه خواهد داشت .
تخت جمشيد در 57 کيلومتري شيراز در جاده اصفهان و شيراز واقع شده است .