در شمال بيرجند آثاري شناسايي شده که نشان دهنده استقرار اقوامي از پيش از تاريخ هستند . نگاره هايي در سنگ نگاره هاي لاخ مزار و محوطه هاي باستاني .
روايت ، روايت استقرار سلسله هايي چون هخامنشيان ، اشکانيان و ساسانيان است و پس از آن ، روايت ها ، تاريخ بيرجند را به صفويه و افشاريه و دوره هاي معاصر پيوند مي زند و آن را تا به امروز مي کشاند .
کاروانسراها ، قلعه ها ، مساجد ، آتشکده ها و بسياري ديگر همه طليعه داران تاريخ کهن خراسان و بيرجند هستند .
در ديار خراسان ، تاريخ به درازاي زمان امتداد يافته و آثاري از نادرشاه افشار ، هرچند تخريب شده ، گوياي تداوم استقراري از 50 ميليون سال پيش تا کنون هستند .
بنا هاي باشکوه و عظيمي از ادوار پيشين به خصوص دوره صفويه و پس از آن . هر يک به تنهايي غناي فرهنگي و مذهبي يا سياسي و نظامي منحصر به فردي را در خود به وديعه نگاه داشته اند .
از منطقه جنوب خراسان در منابع تاريخي با عنوان قهستان ياد شده است . وجه تسميه قهستان به دليل کوهستاني بودن منطقه است ، بدين معني که واژه کوهستان به قهستان تبديل شده است . از لحاظ جغرافيايي اين منطقع داراي تابستان گرم و خشک و زمستان هاي سرد است . ميزان بارندگي در آن بسيار کم و محدود به زمستان و اوايل بهار است .
در ميان قلعه هاي تاريخي ، قلعه فورگ نه تنها يکي از زيبا ترين قلاع منطقه به شمار مي رود بلکه در نوع خود از لحاظ جايگاه قرار گيري و ساختار معماري يکي از منحصر به فردترين قلعه هاي ايران است . قلعه تاريخي فورگ در 110 كيلومتري شرق بيرجند و در روستايي به همين نام از توابع شهرستان در ميان واقع شده است .
منطقه جنوب خراسان جزو گمنام ترين و مبهم ترين منطقه کشور از لحاظ انجام مطالعات و پژوهش هاي تاريخي و باستان شناسي است . دوري از مرکز کشور ، دوري از راه هاي ارتباطي مهم ، نزديک بودن به مرز کشور همسايه يعني افغانستان و عوامل متعدد ديگري باعث بي توجهي به فرهنگ و تاريخ منطقه شده است . قلعه تاريخي فورگ نيز با وجود ارزش هاي زياد تاريخي ، از اين امر مستثني نبوده و عملا هيچگونه پژوهشي ميداني در مورد آن صورت نگرفته است . اين قلعه با قدمت دوره اسماعيليه كه در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده با وجود جذابيت هاي فراوان تاكنون نتوانسته است علاقه مندان به آثار باستاني را به خود جذب كند .
قلعه فورگ بعد از قلعه الموت مهمترين مقر حضور فدائيان اسماعيليه بوده است  .
بناي نخستين قلعه در زمان نادرشاه افشار بنا شد . تاسيسات داخلي آن داراي سه بخش اصلي ، يعني بخش مخصوص زندگي خدمتکاران و خدمه قلعه ، بخش مربوط به نظاميان و محافظان قلعه و در نهايت بخش اصلي و هسته مرکزي آن يعني ارگ قلعه مربوط به حکام و امرا بوده است .
قلعه فورگ بر بالاي صخره اي سنگي همراه با 18 برج پس از قرون متمادي همچنان در تاريخ بيرجند قامت خود را استوار نگهداشته است .
تاريخ ساخت اين قلعه در کتاب ديوان لامع ، نوشته محمد رفيع بن عبدالکريم در مياني ، سال 1160 ه .ق . ذکر شده است . مولف کتاب عين الوتابع ، قلعه را اين گونه توصيف کرده است ساخت بناي اين قلعه در زمان « ميرزا بقاخان » - حاکم منطقه _ از سوي نادر شاه آغاز شد . پس از وي ، پسرش « ميرزا رفيع خان » ساخت قلعه را به اتمام رساند . اين قلعه تاريخي از سنگ ، آجر ، خشت ، گچ ، آهک و ساروج ساخته شده است . قلعه فورگ در روي کوهي است که از آجر پخته ، ديوار و باروج آن را به طور محکم ساخته اند و پايه آن را سنگ چين نموده اند و دو شير در اطراف خود داشته با دو خاکريز که قطر هر يک پنج در پنج است .
فضاي داخلي آن از قسمت هاي مختلف مانند محل زندگي خدمه ، اصطبل ، انبار مهمات ، کوره آجرپزي و آب انبار تشکيل شده است که به وسيله حصار قلعه و برج هاي مدور احاطه     شده اند .
بر بلنداي حصار و برج ها ، سازه هاي کنگره داري وجود دارد و منافذي ( تيرکش ) جهت ديده باني و دفاع  .
دروازه اصلي قلعه در ضلع شرقي و يک دروازه کوچک تر در ضلع شماي آن قرار دارد . شاه نشين در بلندترين نقطه قلعه قرار دارد و فضا هايي چون اصطبل ، مسجد ، آب انبار ، اتاق هايي که در دو طبقه ساخته شده بودند را در بردارد .
اين بنا در زمان حکمراني شوکت الملک در منطقه توسط سپاهيان وي فتح و با دستگيري آن غير مسکوني و متروک شد .
اين قلعه طي چند سال گذشته توسط سازمان ميراث فرهنگي مرمت شده است در جريان فصل اول پي کاوي و کاوش ، بخش هايي از قلعه فورگ کاوش شد در قسمت شاه نشين قلعه فورگ که دو طبقه احداث شده است ريزش بقاياي معماري باعث انباشته شدن توده خاک به ارتفاع بين يک تا يک و نيم متر شده بود که ضرورت داشت با برداشتن اين آوار ها ، وضعيت ديوار ها با کف و ساير عناصر معماري مشخص شود . در جريان اين فصل بخش هاي زير ظاهر شدند . چهار ستون قطور چهار ضلعي سنگي که به عنوان نگهدارنده طاق ها و پوشش فضاي تالار شاه نشين عمل مي کردند ، کف اين فضا و نيز بخش عمده ديگر که نقبي است که راه مخفي ارتباطي قلعه با خانه هاي روستا را برقرار مي کرده است .