بازار تاريخي اردبيل

 بازار اردبيل يادگاري از دوره صفوي و پيش از آن است . در قرن دهم هجري در زمان حکومت شاه تهماسب اول بازار هاي اردبيل از رونق بسيار زيادي برخوردار بوده‌ اند .

 از تقسيم‌بندي کلي بازار اردبيل مي‌ توان به بازار بقالان ، قصابان ، خراطان ، سراجان ، قيصريه ، چاقو فروشان ، کلاه‌ دوزان و بسياري سراي ديگر اشاره کرد . راسته ‌هاي موجود در بازار اردبيل عبارتند از : راسته اصلي بازار ، راسته قيصريه ، علافان ، راسته پير عبد الملک ، بازار زرگران ، سراجان ، پارچه ‌فروشان ، کفاشان ، مسگران ، چاقو سازان ، آهنگران و سراهاي آن‌ ها .

مجموعه تاريخي بازار اردبيل در ميانه شهر و در طرفين خيابان امام خميني واقع گرديده و به جهت قدمت و دارا بودن معماري سنتي از بازار هاي تاريخي و جالب توجه ايران به شمار مي آيد و چون ديگر بازار ها مشتمل بر راسته ها  ، تيمچه ها  ، سراها و مسجد و گرمابه است  . بازار اردبيل از سابقه طولاني و درخشاني برخوردار مي باشد  . مقدسي و اصطخري ( قرن چهارم ه .ق )  ، بازار اردبيل را به شکل صليبي توصيف مي کنند که در ميانه آن مسجد قرار داشته است  . بازار اردبيل در قرن 7 و 8 ه .ق نيز از رونق فراواني برخوردار بوده اما رونق اصلي آن مربوط به دوره صفويه است  . در اين دوره به جهت اينکه اردبيل خاستگاه سلاطين صفوي  ، مرکز ديني و همچنين جايگاه مقابر شيخ صفي الدين اردبيلي و ديگر گذشتگان سلاطين صفوي بود شهر و بازار آن از اهميت و رونق خاصي برخوردار گرديد  .

مجموعه بازار با طاق هاي جناغي و گنبد هاي ساده پوشش يافته و عرض طاق نماي مغازه ها به طور متوسط سه متر و قطر پايه هاي طاق ها حدود 80 سانتي متر است  . روشنايي داخل بازار از طريق روزنه هاي تعبيه شده در پوشش هاي گنبدي تأمين مي شود  . سراي خشکبار ها از دو بازارچه موازي هم که هر دو بر راسته بازار عمودند تشکيل شده و هر کدام داراي پنج دهانه و 51 مغازه است  . سراي گلشن نيز مرکب از دو بازارچه و يک سرا است و در مقابل سراي زنجيرلي واقع شده وبه راسته بازار و راسته پير عبد الملک مربوط مي شود . بخش اصلي سرا فضايي مستطيل شکل به ابعاد 80/3×94/9 متر مي باشد که پوشش آن متشکل از نه گنبد در ميانه با چهار ستون مدور از سنگ خارا به ارتفاع 75/2 و قطر 52% متر (يا 52 سانتيمتر) و دراطراف بر جرز ها نگهداري مي شود .

ستون ها داراي سرستون مکعب شکل بوده و طاق هاي زيرين گنبدها توسط تير هاي چوبي به يکديگر اتصال يافته و مهار شده است  . از ديگر بخش هاي مهم بازار  ، چهار سوق يا بازار بزرگ قيصريه است  . اين بخش بنايي است مدور با گنبد کروي بلند وساده  . قطر بنا در پايين 12 متر و ارتفاع تقريبي آن 13 متر است  . بخش زيرين بنا  ، بدون در نظر گرفتن پايه مغازه ها و امتداد بازارچه ها عبارت است از 12 پايه که با 12 طاق جناغي زمينه را براي بر پايي گنبد فراهم ساخته است  . در هشت طاق جناغي مغازه ودر 4 تاي ديگر راهرو بازارچه ها تعبيه شده است . بر سر بازارچه شمال شرقي  ، سنگ نبشته اي به چشم مي خورد که به علت فرسودگي امکان قرائت آن وجود ندارد اين سنگ نوشته حاوي نام باني و تاريخ بنا بوده است  . تيمچه و سرا و بازارچه زنجيرلي از ديگر بخش هاي مهم بازار اردبيل است که به راسته بازار راه مي يابد . سراي زنجيرلي بناي هشت ضلعي است ( چهار ضلع اصلي و چهار ضلع فرعي ) که ابعاد اضلاع اصلي آن 20/10 متر مي باشد صورت 8 ضلعي در بالا با گوشهسازي به دايره تبديل شده و گنبدي کروي و ساده اي بر فراز آن جا گرفته است . مجموعه تاريخي بازار اردبيل در سال هاي اخير از طرف سازمان ميراث فرهنگي تعمير و مرمت شده و به شماره 1690 به ثبت تاريخي رسيده است .