قلعه اولتان

قلعه اولتان نام دژي کهن است در شمال استان اردبيل ايران نزديک به شهر پارس‌آباد .

قلعه اولتان در کنار رود ارس واقع شده است و در همسايگي روستاي کهن اولتان قرار گرفته است . اين دژ در مساحت 320 هزار متر مربع بنا شده است . اين قلعه با ترکيب بجا مانده از آن يک دژ نظامي را تداعي مي‌‌کند . اين دژ نخست بدست اشکانيان پديد آمد و تا سده 12 هجري مورد استفاده قرار گرفته است . با توجه به حدس و گمان هاي کاملاً علمي هنوز قسمت اعظم ساختمان ‌هاي قلعه در زير خاک مدفون است .

معماري منسجم دوره اشکاني تا اسلامي در قلعه اولتان قالاسي کشف شد .

باستان شناسان در کاوش قلعه اولتان قالاسي با مجموعه منسجم معماري متعلق به دوره هاي مختلف اشکاني تا اسلامي مواجه شدند که بيشتر آثار يافت شده به دوره قرن سوم و چهارم هجري و ادامه معماري دوره ساساني تعلق داشت . آثار متعددي از قبيل تنور ، اطاق هاي متعدد ، بخاري و چهار طبقه طاقچه  نيز در فضاهاي معماري قلعه کشف شده است که با استفاده از اندود گچ تزئين شده بودند .

خبرگزاري ميراث فرهنگي گروه ميراث فرهنگي تازه ترين کاوش هاي باستان شناسي در محوطه قلعه تاريخي اولتان قالاسي ، در اردبيل ، منجر به کشف آثار متعدد معماري از دوره اشکاني تا دوران اسلامي و قاجار شد .

در کاوش قلعه اولتان قالاسي با مجموعه منسجم معماري متعلق به دوره هاي مختلف اشکاني تا اسلامي مواجه شديم که بيشتر آثار يافت شده به دوره قرن سوم و چهارم هجري و در امتداد معماري دوره ساساني تعلق داشت . »

« در داخل حصار قلعه به گورستاني برخورد کرديم که به دوره اسلامي تعلق دارد اما کاوش ها در اين گورستان نشان داد که تدفين هاي انجام گرفته روي فضاهاي معماري دوره تاريخي بوده است که احتمالا در همان زمان تدفين از اين فضاهاي معماري خبر نداشتند . »

در حصار جنوبي قلعه کاوش هاي باستان شناسي منجر به کشف مجموعه منسجم و منظمي از معماري ، احتمالا متعلق به خانه اي اشرافي کشف شد که در آن حمام ، دستشويي نيز يافت شد .

« در حين کاوش يک توالت فرنگي پيدا کرديم که درست شبيه توالت فرنگي هاي امروزي است و احتمالا به دوران تاريخي تعلق دارد . در اين توالت با استفاده از تن پوشه هاي سفالي مسير ورود و خروج آب را تعبيه کرده بودند . »

آثار متعددي از قبيل تنور ، اطاق هاي متعدد ، بخاري و چهار طبقه طاقچه  نيز در فضاهاي معماري قلعه کشف شده است که با استفاده از اندود گچ تزئين شده بودند .

« درکنار يکي از تدفين ها پايه ستوني متعلق به دوره تاريخي کشف شد که احتمالا نشان مي دهد در گذشته بناي مهمي در اين بخش از قلعه وجود داشته است . »

همچنين اطلاعات لايه نگاري در حصار قلعه نشان مي دهد که اين حصار در دوران تاريخي ساخته شده و سپس در دوره اسلامي تغييراتي در آن به وجود آمده است . اين قلعه در دوره اشکاني ساخته شد اما شکوفايي آن در دوران ساساني و اوايل اسلامي بوده است .

« اولتان قالاسي با 50 هکتار وسعت يک شهر  قلعه است . به اين ترتيب فضاهاي مسکوني داخل قلعه و فضاهاي صنعتي از قبيل کارگاه هاي فلزگري ، شيشه گري و سفال در بيرون از قلعه بوده است . »

به گفته وي دور تا دور شهر خندقي 15 متري ساخته شده است که قلعه را از گزند دشمنان در امان مي دارد . همچنين اين خندق را به وسيله دو کنال آبي که از رود ارس کشيده شده بود ؛ پر نگه مي داشتند .

هيات باستان شناسي در اين فصل کاوش موفق به کشف 400 متر مربع فضاي معماري شدند که قرار است با ايجاد سوله و مرمت آثار کشف شده ، اين قلعه تاريخي به سايت موزه تبديل شود .

قلعه در کنار رود ارس با حصاري به بلندي 5/5 متر ساخته شده است . عرض اين حصار 3/5 متر است . بخش هاي مختلف قلعه هنوز سالم مانده و در صورت مرمت مي تواند به يک مکان گردشگري منحصربه فرد تبديل شود . »

تخريب مستمر و ساخت و ساز غيرقانوني يک شرکت کشت و صنعت در محدوده حريم و عرصه محوطه باستاني " اولتان قالاسي " ، پيش از اين فعاليت هاي باستان شناسي در اين شهر تاريخي را با مشکل مواجه کرده است . اين تخريب ها به مرور زمان کاهش پيدا کرده است .

بخشي از قلعه تاريخي اولتان تخريب شد .

فرماندار پارس آباد گفت: پيشروي رود ارس بخشي از قلعه تاريخي اولتان در اين شهرستان را تخريب کرده است .

به رغم اين که تپه نادر و قلعه اولتان از آثار ارزشمند تاريخي و باستاني اين شهرستان هستند ، تاکنون اعتبارات مناسبي براي مرمت و احياي اين دو اثر تخصيص نيافته است .