موزه رشت

ساختمان موزه رشت بنايي است با قدمتي 70 ساله که در زيرزميني به وسعت 700 متر مربع و با زيربناي 560 متر مربع در خيابان طالقاني ( بيستون ) شهر رشت واقع شده است .
اين بنا در گذشته به « ميرزا حسين خان کسمايي » آزاديخواه ، شاعر و روزنامه نگار معروف و از رجال دوره مشروطيت و نهضت جنگل بود و يکي از ياران ميرزا کوچک خان جنگلي تعلق داشت و در سال 1349 هجري شمسي ، وزارت فرهنگ و هنر وقت آن را خريداري نمود . پس از تعميرات لازم ، براي نخستين بار توسط کارشناسان مرکز مردم شناسي ايران به موزه تبديل شد و بعد از پيروزي انقلاب اسلامي تا سال 1367 با نام موزه ي شهر زير نظر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي گيلان اداره مي شد . موزه رشت واقع در خيابان طالقاني ـ روبروي زايشگاه دکتر فاميلي مي‌ باشد .
با تشکيل سازمان ميراث فرهنگي کشور ، اين ساختمان در اختيار مديريت برنامه ريزي موزه ها و نمايشگاه ها قرار گرفت و پس از مرمت اساسي در تاريخ دهم مهرماه 1367 بازگشايي شد . اين موزه از دو بخش مردم شناسي و باستان شناسي تشکيل شده است .

بخش مردم شناسي
غرفه هاي مربوط به اين بخش در طبقه ي اول موزه قرار دارد . پس از ورود به موزه ، در سمت راست غرفه اي وجود دارد که در آن مجسمه هاي مومي يک مرد چوپانِ تالش ، ايستاده با پيراهن و جليقه و شلوار و گيوه ، با چماقي در دست ديده مي شود . پيرمردي چانچو به دست ( چانچو چوبي است که بر روي دوش نهاده مي شود ) که براي فروش مرغ و تخم مرغ به شهر آمده نيز در کنار او ديده مي شود . در غرفه دوم سالن شرقي ، سه زن روستايي با لباس هاي محلي گيلاني قرار دارند . يکي از زنان در حال بافتن حصير در پشت دستگاه حصيربافي است .
زني ديگر در حال بافتن چادر شب ديده مي شود . زن سوم بر خلاف اين دو زن حالت ايستاده دارد و در اطراف او بافته هاي دستي مانند گليم و شال به چشم مي خورد .
بعد از دو غرفه اي ياد شده که به موادي از زندگي روزمره مردمان محلي و مشاغل آنها مي پردازد ، در غرفه ي ديگر به انواع وسايل تدخين ( دخانيات ) برمي خوريم که در آن وسايلي نظير انواع قليان هاي برنجي سفالي ، مسي ، ورشويي و شيشه اي و انواع کيسه توتون و تنباکو ، چوب سيگار ، وافور ، چپق ، جعبه توتون و جاسيگاري در معرض تماشاي بينندگان گذاشته شده است .
در کنار ويترين قبلي ، ويتريني ديواري مربوط به وسايل پيرايش و پزشکي تعبيه شده است . در اين ويترين وسايلي مانند سرمه ، سرخاب ، آينه ، شانه هاي مختلف چوبي ، سرمه دان ، سوزن دان ، تيغه فلزي ، سنگ و ماشين اصلاح سلماني و همچنين بادکش مخصوص حجامت از شاخ گاو ، انبر دندان کشي ، ني و چاقو ختنه کردن ، پيمانه قاشقي و قمقمه برنجي دردار وجود دارد .
در غرفه ديگر اين سالن با نوع و چگونگي ابريشم کشي و چله کشي آن آشنا مي شويم . رو به روي اين غرفه ويترين هايي وجود دارد که در آن وسايل مورد نياز حمام مانند لگنچه ، تاس ، سنگ پا ، پارچ و ليوان مسي ، قاب آيينه ، جاي سرخاب و سفيداب در معرض نمايش قرار دارند . ويتريني ديگر به نمايش انواع قاشق هاي چوبي محلي و قاشق هاي فلزي اختصاص يافته است .
يکي ديگر از غرفه ها مربوط به کارگاه سراجي ( زين سازي ) است که يکي از مشاغل پر رونق مردم تالش و سياهکل در گذشته بوده است . در اين غرفه ابزار مختص اين شغل و ساخته هايي مانند تزيينات مربوط به اسب و قاطر چون مگس پران ، دهن بند و ران بند که از چرم ساخته مي شد ، به نمايش گذارده اند .

پنج ويترين بعدي به نمايش ابزار و وسايل روشنايي و ظروف گوناگون مانند پي سوز ها ، چراغ هاي لامپا ، روغن دان فلزي ، چراغ موشي فتيله دار ، جاي شمع ، چراغ بادي ، چاي دان ورشو ، قوري برنجي اختصاص يافته است .
در انتهاي اين سالن که به قسمت ديگري منتهي مي گردد ، غرفه سفال گري و کارگاه مربوط به آن وجود دارد .
در راهروي باريک جنب سالن شرقي انواع گليم هاي محلي به صورت خورجين و کيف و چند گليم ديگر با انواع نقوش هندسي ، در ابعاد مختلف به چشم مي خورد . در همين راهرو غرفه ي ديگر معروف به غرفه زندگي ايوان وجود دارد . اين غرفه يک خانه روستايي با سقف گالي پوش را نشان مي دهد که در آن يک زن در حال خواباندن بچه اي در گهواره و ديگري در حال نخ ريسي با چرخ ريسندگي ( چَر ) است . وسايل تکميل کننده اين غرفه ها وسايل مورد نياز يک زندگي ساده و روستايي مانند گمج ، قندشکن ، استکان ، خاک انداز ، ظرف شيرخوري ، آويزي از اسپند و ... است .
در قسمت ديگري از اين طبقه به فرش هايي تاريخي بر مي خوريم که با طرح هاي زيبا و تاريخي ، گل و بوته و اسليمي با حاشيه و لَچَک و ترنج نقش گشته اند . پنج تخته فرش اهدايي شهرداري رشت ، مربوط به سال هاي 1306 و 1305 ش که در چهارچوب هاي بزرگ جاي گرفته اند ، از اين جمله اند .
قرارداد ها و وقف نامه هاي مربوط به دوره قاجاريه نيز در اين سالن به ديوار ها نصب شده و يا درون ويترين هاي ديواري جاسازي شده اند . ماکت ماسوله در مقياس 300/ 1 در قسمتي از اين فضا به نمايش گذارده شده است . اين ماکت وضعيت طبيعي ، نوع معماري و ديگر خصوصيات ماسوله را به صورت جالب نشان داده است .
از ديگر آثار ويژه اين موزه مجسمه اي چوبي است که در مراسمي در سال 1368 از طرف « سامورا ماشل » رئيس جمهور وقت کشور موزامبيک به رسم يادبود به حضرت آيت الله خامنه اي رياست جمهور وقت ايران که به آن کشور عزيمت نموده بودند ، اهدا شده بود . اين مجسمه از جنس فوفل ( نوعي چوب کمياب و مطبوع ) و نشانگر اندام گره خورده مردان و زنان است که براي رسيدن به آزادي به يکديگر پيوند خورده اند . اين مجسمه از کُنده يک پارچه ساخته شده و داري رنگ قهوه اي است . ارتفاع مجسمه 143 سانتيمتر و نقوش کنده شده بر روي آن برجسته است .

بخش باستان شناسي
بخش باستان شناسي موزه رشت در زيرزمين يا سرداب ساختمان قرار دارد و مُعّرف عظمت و شکوه باستاني اين خطّه و فرهنگ مردمان آن است . بخش باستان شناسي داري 28 ويترين شيشه اي دو طبقه و 11 ويترين ديواري است . قديمي ترين اشياي اين بخش ها پيکان هاي سنگي متعلق به منطقه پيرکوه است که از حفاري هاي غير مجاز کشف شده و تاريخ آن 3 هزار سال پيش از ميلاد مسيح تخمين زده مي شود .
برخي از آثار پيش از اسلام موزه اي رشت حاصل اکتشافات باستان شناسي استان و برخي ديگر به سير نقاط کشور تعلق دارد و به منظور شناخت و تبادل فرهنگي در اين بخش قرار گرفته اند . اشياي سفالي اين بخش بيشتر به صورت ظروف و گاه به صورت حيواناتي نظير گاو و قوچ ( ريتون ) و پرنده است . اشياي زينتي مانند سنجاق ها ، دستبند ها ، انگشتر ، گوشواره و گردن بند و اشياي رزمي مفرغي مانند خنجر ، کارد ، شمشير ، پيکان است . ظروف مفرغي چون پياله ، ملاقه و جام نيز در اين بخش به نمايش گذاشته شده است .
سنگ قبر هاي مربوط به دوران اسلامي به دست آمده از « بيورزن » عمارلو ، باغچه سراي آستارا ، بقعه بابا ولي ديلمان با خطوط نسخ و از جنس مرمر سفيد از اشياي ديگر اين بخش است . سکه هاي دوران تاريخي و اسلامي ، خمره هاي نگه داري مايعات و اغذيه ، کلاه خود جنگي و .... ديگر ويترين هاي اين بخش را زينت داده اند .
علاوه بر اين آثار ، مخزن اين گنجينه ، محل نگهداري برخي آثار نفيس نظير سکه و زيور آلات است که گاه به معرض نمايش عموم گذارده مي شود .

در طبقه بالا و در قسمت زير شيرواني ، انباري قرار دارد که محل نگهداري اشياي مطالعاتي است و آثاري که از کاوش هاي علمي به دست مي آيد و يا از حفاران و قاچاقچيان به صورت غير مجاز کشف شده ، ابتدا جهت مطالعه و مرمت در اين بخش حفظ مي گردد . کارگاه مرمت اشياي موزه نيز در اتاقي ديگر در اين طبقه فعال است .