خانه ‌ي ذوالفقاري ‌هاي زنجان که قريب صد سال از احداث آن مي ‌گذرد يکي از آثار ارزشمند شهر زنجان است که در ياد و خاطره ‌ي مردمان اين شهر همواره جايگاه مهمي داشته است .

خاندان ذوالفقاري از قديمي ‌ترين و سرشناس ‌ترين خا‌نواده ‌هاي زنجان هستند که در گذشته از قدرت و نفوذ زيادي برخوردار بوده ‌اند . اين خانه را سردار اسعد ذوالفقاري ساخته است و فرزند او محمود خان در آن زيسته است . محمود‌ خان ذوالفقاري در زمان قضيه آذربايجان و فرقه دمکرات به مقابله با دمکرات ها پرداخت و به همين دليل از محمد رضا شاه پهلوي نشان و درجه ‌ي سرهنگي دريافت کرد .

در مرکز بافت قديمي ، مجموعه تاريخي ذوالفقاري واقع شده است . اين مجموعه شامل ساختمان هاي اندروني و بيروني و قسمت هاي اداري است که قبل از احداث خيابان ذوالفقاري ( طالقاني کنوني ) با يک شبکه ارتباطي در طبقه هم کف و زير زمين به يکديگر مرتبط بوده است . هم اکنون اين مجموعه تقسيم شده و قسمت هايي از آن از ميان رفته است . از جالب ترين بنا هاي باقيمانده اين مجموعه بناي تاريخي مرکز مجموعه بيروني است . اين بنا در دو طبقه و يک سردابه ساخته شده ، پلان بنا ايراني و سبک ساختماني از بنا هاي گوتيک اروپا تقليد شده است .

در طبقه هم کف ، ورودي بنا که يک سقف سر پوشيده با دو ستون تعبيه شده به هشتي منتهي مي شود . در اين طبقه قسمت امور اداري و دفتري و حسابداري قرار گرفته و سمت شرقي بنا احتمالاً عملکردي غير اداري و احتمالاً گلخانه بوده است .

در طبقه دوم که داراي دو راه پله است ، تالار هاي پذيرايي ، اطاق هاي خواب ، اطاق هاي نشيمن و سرويس هاي بهداشتي قرار گرفته است . هسته مرکزي اين بنا به سبک چهار طاقي با سقف گنبدي اجرا شده و جرز و ديوار هاي باربر ، سنگيني سقف را تحمل مي نمايد . محدثات جانبي اين چهار طاقي با تير هاي چوبي پوشيده شده است . کل مجموعه با پوشش خارجي شيرواني است که تا زمان احداث در اين شهر سابقه نداشته است . در بالاي هسته مرکزي بنا ، نورگير زيبايي تعبيه شده که به کلاه فرنگي معروف است . اين نور گير با پلان هشت ضلعي با روش گره سازي به فرم گنبد تبديل گرديده . سقف اطاق ها در طبقات به طرز زيبايي لمه کوبي شده و شامل طرح هاي هندسي و گره سازي است و در مجموع از موتيف هاي ايراني استفاده شده است . از تزئينات داخل بنا در طبقه هم کف از کاشي کاري به سبک قاجار مي توان ياد نمود که طرح معروف لوتوس ( نيلوفر آبي ) ديده مي شود .

پنجره هاي بنا عموماً دو لنگه و اطراف آن مشبک است که با بکارگيري شيشه هاي رنگين کنتراست جالبي را در داخل اطاق ها ايجاد نموده است . نعل درگاهي پنجره ها در طبقه هم کف مسطح و در طبقه منتهي اليه جنوب غربي حياط مشرف به خيابان تعبيه شده و طاقنما هاي تزئيني در اطراف ورودي ديده مي شوند و اين قسمت نيز که از خيابان بلاواسطه داخل مجموعه مي شود ، از معماري اروپا الهام گرفته است .

اين بنا در مجموع از بنا هاي تاريخي و با ارزش شهري است که به سبک بنا هاي اواخر دوران قاجار ساخته شده است . اين خانه در زمان انقلاب به يکي از نهاد ها واگذار شد اما به سبب عدم مراقبت و رسيدگي جدي آسيب ‌هاي فراواني به آن وارد شد .

در حال حاضر اين عمارت تبديل به موزه سه تن از مردان نمکي شده ‌است . بعد از افتتاح اين موزه سه جسد از چهار جسد براي بازديد عموم از موزه رختشويخانه زنجان به اين مکان منتقل شدند .

عمارت ذوالفقاري قابل مقايسه با عمارت قوام السلطنه ( موزه آبگينه ) است . اين اثر به شماره 1852 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .
شهرداري با احداث خيابان در سال ‌هاي اخير سبب جدايي باغ از عمارت بيروني شده و باغ ذوالفقاري را به پارک عمومي تبديل کرده است .