غار دربند بزرگ ترين غار استان سمنان است که در 21 کيلومتري شمال سمنان ‏و سه کيلومتري جنوب شهميرزاد و سه کيلومتري شمال مهديشهر واقع شده و مشرف بر دره سرسبز و خرم دربند است . در مسير مهدي ‌شهر ( سنگسر ) به شهميرزاد ، در حدود ? کيلومتري شمال مهدي ‌شهر ( از ميدان اصلي شهر ) ، جاده ‌اي در دست چپ وجود دارد که به سوي باختر مي ‌رود . پس از طي کمابيش ?/? کيلومتر به پاي کوه بلندي مي رسيم که غار دربند در آنجا قرار گرفته است .

اين غار ، در کمرکش کوه سنگي زيبايي به نام لهرد رو به مشرق قرار دارد و دره وسيع و سرسبز دربند در زير آن گشترده شده است . ‏مدخل غار به عرض 75/2 ‏متر و ارتفاع آن 35/1 متر است . پس از عبور از دهانه و مدخل غار ، وارد دالاني به طول 24 ‏و عرض متوسط سه متر مي شويم . اين دالان ، دهانه غار و تالار غار را به هم متصل مي کند . انتهاي دالان به تدريج كوتاه مي شود ، تا اين که به دهانه اي به ارتفاع 80 سانتي متر مي رسد ، پس از عبور از دهانه مذکور وارد غار مي شويم . ‏وضع داخلي غار نسبتا ساده و بدون پيچ و خم است . فضاي غار به صورت تالاري بيضي شکل است به طول 91 ‏متر كه عريض ترين قسمت آن 36 ‏متر و بلند ترين نقطه سقف آن 20 متر است .
‏ساختمان غار از نظر ‏زمين شناسي مربوط به دوران سوم و از نوع سنگ هاي رسوبي است که به مقدار فراوان آهک و املاح دارد و از اين رو ، سراسر آن پوشيده از ستون هاي بزرگ و زيباي استالاگميت ( چکنده ) و استالاگتيت ( چکيده ) است و از اين نظر ، از زيبا ترين و تماشايي ترين غار هاي ايران به شمار مي رود . بلند ترين ستون استالاگميت با ارتفاع 12 متر و با قطر متوسط 85/1 ‏متر با زيبايي خاصي در وسط غار بالا رفته است .
‏آنچه در حفريات و کند و کاو هاي غار به دست آمده نشانگر آن است که اين غار متعلق به دوران هاي مختلف تاريخي است و مربوط به يک زمان مشخس نيست . قديمي ترين آثار به دست آمده از اين غار مربوط به قرن پنجم هجري و مستتد ترين آنها سکه طلايي است به خط کوفي که قسمتي از آن شکست و از بين رفته است ، ولي سبک و خط آن متعلق به اواخر سلجوقي و اوايل حمله مغول است . ‏کاسه هاي لعابي معروف به گبري ، کار مازندران و سفال هاي بسيار ظرپف ، کار گرگان از صنايع قرن 5-6 هجري قديمي ترين آثاري است که از اين غار به دست آمده است . ‏اين آمار تا دوره قاجاريه به چشم مي خورد و چنين استنباط مي شود که غار در دوره هاي مختلف مورد استفاده قرار گرفته است . در تاريخ ثبت است که در حکمراني اسپهبدان طبري در دوره سلجوقيان و جنگ هاي آنان با اسماعيليه که در نواحي سمنان صورت گرفت ، گروهي از ترس به اين غار پناهنده شدند که آثار به دست آمده نشان از اين سکونت کوتاه مدت دارد . ‏

سهل انگاري بازديدکنندگان ، اين شگفتي هاي کمياب طبيعت را به ويراني کشانده است . گروه هاي متعدد کوهنوردي و افراد عادي با روشن کردن مشعل ، نماي داخلي غار را سياه و دود اندود کرده اند که منجر به کاهش جلوه و زيبايي آن شده است . ‏در اين تخريب ، عوامل طبيعي نيز بي تاثير نبوده است . ستون هاي عظيم و سنگين و تخته سنگ هاي بزرگ که در گوشه و کنار غار پراکنده اند ، حکايت از زمين لرزه هاي سهمناک دوران هاي دور مي کند . کف غار سنگلاخ و داراي پستي و بلندي هاي بسيار است و بر اثر رطوبت هوا قسمت زيادي از آن را گل لغزنده پوشانده که عبور از آن بي خطر نيست . با اين وصف گروه هاي متعددي از شهر هاي دور و نزديک در طول سال از اين غار ديدن مي کنند . اين غار از جمله غار هايي است که در صورت توجه مي تواند مکاني جذاب براي ايرانگردان و جهانگردان به شمار آيد .
آدرس : 21 کيلومتري سمنان و سه کيلومتري جنوب شهميرزاد