بقعه دوازده امام

 بقعه دوازده امام از بنا هاي دوره سلجوقي است که در محله فهادان شهر يزد در مرکز ايران قرار دارد . اهميت اين بنا بيشتر به لحاظ معماري آن و گنبد آجري اين بقعه در شمار آثار مهم هنر سلجوقي به شمار مي ‌رود . اين بقعه داراي در دو لته کوتاهي است .

بدنه گنبد يک چهار ضلعي است که به هشت ضلعي تبديل مي شود و گنبد روي هشت ضلعي قرار دارد. پوشش سقف از داخل کاشيکاري است و دور تا دور آن با خط کوفي تزيين شده است. در چهار گوشه بنا، گوشواره ها و داخل آن ها در گاه هايي قرار دارد. نور اين بقعه به وسيله پنجره هايي که در چهار طرف آن تعبيه شده، تامين مي شود. داخل بنا مزين به نقوش گچبري و طرح هاي رنگي است. وجود محراب در اين بنا، نشانه مسجدي است که در قرون دوم و سوم هـ. ق بنا شده بود.

از آنجا که بقعه از بقيع مي آيد و آرامگاه نيز معني مي دهد آرامگاهي بنا نهاده شد بر جايگاهي از آتشکده ساسانيان به تاريخ 429 هجري قمري که به دستور علاء الدوله فرامرز يزدي توسط دو تن از سرداران وي که نشاني از حکومت اسلامي بر مبناي تبليغ و ترويج دين اسلام

داخل اين بنا بر روي ديوار هاي آن از گچ شکل گل و بوته تزئين گرديده است . در داخل محراب آن سنگ مرمري وجود داشته که صلوات بر دوازه امام و در انتهاي آن نام يکي از مفاخر و مشاهير يزد بوده است .

در قسمت بالا دور تا دور گنبد آيه شريفه آيه الکرسي و در غربي بنا آيه 165 سوره مبارک بقره و در قسمت شرقي نام معمار و سال ساخت آن به خط کوفي رومي نوشته شده است .

در گوشه ها يا همان گوشواره هاي آن حالت دوازه محراب شکل گرفته که همانند مسجد اباصوفياي استانبول مي باشد .

اين قپه { قبه } که قديم ترين بنا يزد بنا بر استدلال و سندييت تاريخي و شناسنامه ‌اي مي ‌باشد " که هيچ گونه فرض و شکي در آن دخيل نيست .

و حال بر معرفي اين بناء عظيم و معروف جهاني از زبان محققين معروف ايراني که خود زاده و پرورده اين محل و باعث افتخار اهالي فهادان و همچنين دو محقق نامي جهاني مي پردازم :

دوازده امام گنبد منفردي است از سال 429 هجري نزديک به حسينيه بزرگ محله فهادان و قديم ترين بناي موجود در يزد که از حيث سبک بنا و نقش و نگار و کتيبه کوفي رنگي واجد اهميت خاص و موضوع سخن متخصصان تاريخ معماري اسلامي است . محقق بزرگ و ايرانشناس مجرب آقاي آرتور اپهام پوپ چندين بار از اين بنا در کتاب طرح هنر ايران ياد کرده است . دو نقشه و طراحي را که کار اريک شرويدر eric schroeder است و در کتاب مذکور چاپ شده است در اينجا به نقل از آن اثر مي آوريم . کتيبه رنگي موجود بر ديوار گچي جانب شرقي گواه است بر اينکه گنبد به دستور دو برادر به نام هاي ابو يعقوب و ابو مسعود بر پا شد . هيچ معلوم نيست که تغيير نام بنا به دوازده امام از آن چه عصري است . آنچه مسلم است اين بنا بر اساس کتيبه موجود در آن توسط ابو مسعود بهشتي و ابو يعقوب اسحق فرزند ينال که از سرهنگان دستگاه حکومت علاء الدوله بوده اند ساخته شده است . از اين دو نفر کتيبه ‌اي هم بر در دروازه حظيره موجود بوده است !!!

آثار موجود در قبه

1- کتيبه کوفي تزئيني از رنگ " بالاي سر در گاه نماي غربي که در حاشيه‌اي از نقوش گل و بوته قرار دارد " بدين کلمات : مما امر ببنا {ء} هذه القبه المبا {ر} که ... ابوالنجم و الاسفهسلار الجليل ... ابو يعقوب و اسحق ابنا ينال مولينا { امير المو } منين ابتغاء مرضاه الله و ثوابه . في شهر رمضان سنه تسع و عشرين و اربع مائه { 429 هجرت } به نقل از مفاخر فهادان و جهان { پرفسور محقق جناب مرحوم پير نيا و استاد بزرگ و فاخر جناب استاد ايرج افشار }

و در محراب آن سنگ قبري از يشم يا مرمريت سبز بوده که از آنجا سرقت شده !!! که بعدا سنگ قبر فخر الدين اسفنجردي { شيخ احمد فهادان }به اندازه 60*92 که در محراب نصب مي‌ شود که صد و اندي سال قبل به اين مکان منتقل مي ‌شود که در حال حاضر اين سنگ نيز در اين مکان موجود نمي‌ باشد !!!. که بنا بر تحقيقات و نظر اين حقير اين سنگ نيز به احمد متعلق نبوده که سنگ آن جناب نيز به سرقت رفته و سنگ مزبور به اسفنجردي ديگري متعلق مي ‌باشد !!! که چون دليلي بر محو کردن اسم کوچک نبوده اين حدس و حديث را قوت مي بخشد .

2-کتيبه کوفي از رنگ بر بالاي سر در ورودي { شمالي } که آيه 163 سوره بقره است که متاسفانه قسمتي از آن ريخته و محو است .

3- کتيبه کوفي از رنگ بر سر درگاه نماي شرقي آيه 65 سوره الغافر { المومن } مي باشد که بعد از { الا هو } ريخته و محو است . و همچنين از زير چند لايه گچ يکي از قديم ترين آثار گچ بري و زيبا ترين آثار به جا مانده در دنيا متجلي ودر برابر ديد عموم قرار گرفته است .