بقعه سيد گل سرخ يزد

 موقعيت مكاني

بقعه سيد گل سرخ در خيابان سيد گلسرخ ، در محله " سرچم " شهر يزد - بيرون دروازده کوشک نو - قرار دارد و متعلق به قرن نهم هـ. ق است . ورودي بقعه در ضلع شمالي آن قرار دارد . گنبد اين بقعه کاشي کاري شده و مصالح آن از خشت و گل است .

 منابع تاريخي

در اين زيارتگاه صورت قبري وجود دارد که طبق کتيبه منصوب بر آن قبر سيد معز الدين بن شرف الدين علي بن شمس الدين محمد بن تاج الدين است .

 بنا به نوشته احمد کاتب مشهور به « سيد سرچم » در جنب آن مزار آسوده است و او مرد تارک مجذوب بود و آنچه بگفتي اکثر همان بودي واکابريزد او را منقاد بودند و چون در سال ست و خمسين و ثمانمائه وفات کرد او را در اين مقام دفن کردند و اين مزار عمارت کردند و مردم به زيارت روند و مراد يابند » .

 مؤلف جامع مفيدي از مزار سيد حسين گلسرخ واقع در سرچم نام مي برد و او را از اقطاب مي شمرد و کراماتي چند بد و منسوب مي دارد و نامش سيد حسين مي نويسد ، ولي اشاره اي به لقب ونسب او نمي کند .

 عامه مردم يزد هم او را به نام سيد حسين پسر امام موسي بن جعفر مي دانند و مزار را بسيار محترم مي شمارند .

 احتمال دارد که انتساب اين مزار به سيد حسين ناشي از آن باشد که قبر پير حسين بن استاد حسن متوفي در 979 نيز در همان مزار يا حدود همان محل بوده است و هم اکنون سنگ آن بر ديوار غربي بازارچه به مزار نصب است و پس از اين مورد معرفي قرار مي گيرد .

 مرحوم آيتي ضمن معرفي مزار سيد گلسرخ و اشاره به کتيبه مورد ذکر ، اين مزار را مدفن شرف الدين علي وصي سيد رکن الدين و متوجه نشده که قبر مورد ذکر مدفن معزالدين [ احتمالاً : حسين ] بن شرف الدين علي است . جزين معلوم نيست به کدام دليل شرف الدين علي را همان شرف الدين علي وصي سيد رکن الدين تشخيص داده است .

ايرج افشار در تعليقات تاريخ يزد جعفري از روي تواريخ يزد شجره اي از افراد خاندان شرف الدين ترتيب داده است . وي با تطبيق دادن آن جدول و نسب مذکور بر کتيبه بقعه سيد گلسرخ نتوانست آنچه را مرحوم آيتي نوشته است بپذيرد . بنا بر نوشته ايرج افشار بر مؤلف تذکره جلالي هم اشتباهي در تشخيص هويت اين مزار روي داده است . او مي نويسد که مزار سيد گلسرخ همان سيد سرچم مذکور در تاريخ جديد يزد است در صورتي که مؤلف جامع مفيدي سيد سرچم و سيد گلسرخ را ذيل دو عنوان مستقل ياد مي کند و معلوم است که اين دو مزار دو بقعه مجزا است .

 مشخصات

از مشخصات کالبدي داخل بقعه سيد گل سرخ مي توان به موارد زير اشاره نمود :

 - ازاره داخل بقعه تا ارتفاع يک متر از سنگ پوشيده شده است و ما بقي سطح داخل بقعه با گچ اندود شده است .

 - در قسمت گريو گنبد طاق نما ها و پنجره فلزي به چشم مي خورد .

 - مزار سيد گل سرخ مسقف به تاق و تويزه با قد پاي کوتاه و قوس جناقي مي باشد .

 - کف داخل بقعه با سنگ پوشيده شده است و پشت بام و نماي خارجي بقعه آجري و جديد ساز مي باشد .

 - گردونه گنبد مزين به کتيبه کاشي معرق با نقوش اسليمي و هندسي و قسمت خارجي گنبد ( خود ) دو پوسته پيوسته با قوس شبدري کند مي باشد .

 اطراف بناي اصلي مزار ( که اندازه آن 4×55/4 متر و ضخامت ديوارش 4/1 متر است ) و چسبيده به ديوار هاي آن آثار خرابه حجراتي چند باقي است بقاياي آن شباهتي زياد به مدارس قديمي دارد . اين حجرات به خانه سيد گلسرخ مشهور است .

 زيارتگاه سيد گلسرخ از دو درب قابل دسترسي است . راهرو قديمي مسقف به تاق و تويزه ، چهار بخش باقوس جناقي و قد پاي کوتاه و ميان سقف راهرو نورگير دايره اي شکل نصب شده است . راهرو جديد الاحداث که به خيابان راه مي يابد مسقف به تاق ضربي مي باشد . پس از پيمودن راهرو ( دهليز ) به صحن نسبتاً بزرگ سيد گلسرخ راه مي يابيم ، کف صحن با موزائيک مفروش شده است . در ضلع شرقي سه صفه دو اشکوبه ساخته شده که داخل غرفه دوم 3 پنجره فلزي نصب شده است و در طبقه تحتاني صفه ها طاقچه تعبيه شده است . در ضلع غربي دو پنجره که داخل صفه نصب شده و يک در ورودي و در جبهه جنوبي ، شمالي ، شرقي و غربي چند صفه با قوس جناقي در داخل بقعه ديده مي شود . داخل بقعه صورت يک قبر مشاهده مي شود که گفته مي شود . اين قبر از آن سيد گل سرخ است .

 كتيبه هاي تاريخي

آثاري که در بقعه و جنب آن ديده مي شود عبارت است از :

 1ـ کتيبه اي از کاشي معرق و به خط نسخ که بطور عمودي بالاي سر قبر نصب است و اطرافش حاشيه مجزايي داشته است که بر آن دوازده امام به خط نسخ خوش نوشته و اکنون قسمت هايي از آن باقي مانده است . متأسفانه قسمت مربوط به تاريخ فوت صاحب قبر ازبين رفته است ، ولي در مقام قياس با کتيبه هاي از اين نوع جزماً مي توان حکم کرد که از آن قرن نهم هجري است . متن آن چنين است :

 « هوالباقي . قد افل من السماء الولايه شمس استضاء بنورها نجوم زاهره .... کل من انسي فيظلالها الباهرة المرتضي الاعظم شرف الدين علي بن شمس الدين محمد بن تاج الدين .... ( دنباله اش ريخته است ) »

 2ـ بر ديوار غربي بازارچه متصل به مزار يک قطعه سنگ سياهرنگ نصب و به خط نسخ خوش اين عبارت بر آن منقور ست : « الله » ، « محمد » ، « علي »

 روزي که بر آيم سراز خاک ندامت دست من ودامن تو يا شاه ولايت

هذا مرقد استاد پيرحسين بن استاد حسن توفي في ( کذا مکرر ) تاريخ ربيع الاول سنه 979

 3ـ بر سر در ورودي مزار و از سوي درون آن يک قطعه سنگ به اندازه 30 ×50 سانتيمتر مربوط به مسجدي که در سال 1053 ساخته شده بود نصب است و به خط نستعليق خوش بر روي اين اشعار منقورست « انما المومنون اخوه . »

 ساخت مسجد کمال از سر صدق که بود در صفا چو بيت حرام

گشت اين مسجد بهشت آيين در ثلاثين و خمس والف تمام