شهرستان کاشان ، بخش نياسر ، شهر نياسر ، محله سر کمر ( شهيد بهشتي )
اين آبشار در محله سرکمر و در کنار غار واقع شده است .
مشخصات پلاک ثبتي اثر :
اين آبشار داراي مالکيت عمومي مي باشد .
تاريخچه و وجه تسميه اثر :
و در تاريخ کاشان در مورد تاريخچه چشمه و آبشار نياسر نوشته شده است که  :
«اما چشمه مزبوره نياسر را چشمه اسکندريه مي نامند . گويند اسکندر بن فيلقوس به علم کشف الاسرار که از دانيال پيغمبر به او رسيده بود چون عبورش به آن قريه رسيد دانست که در دل سنگ آبي بزرگ و مستور و پنهان است . حجاران را طلبيد و در يک شبانه روز اين چشمه را احداث و احيا نمود و آن موضع که بالفعل باغ تالار است آن روز مضرب خيام و محل قيام اردوي کيوان پوي بود . نظر به آنکه جايي بسيار رفيع و با روح و صفا و از اطراف و جوانب بقدر دويست ذرع مشرف بجلگه و همواري است و قاف تا قاف عالم در منظر نظر است فرمان داد که باغ و عمارت و تالاري بنا کنند و چنان بوده که همه آن آب به جدول هاي عريض از خيابان هاي آن باغ گردش کرده و به حوض خانه و از آنجا فرو رفته در پاي تالار هفت ذرع کوه را به اندازه بيست ذرع در پانزده ذرع تراشيده و پست و هموار نموده حوضي بزرگ در دل سنگ تراشيده در وسط آن فواره اي که همه آن چهار سنگ آب به قدر يک ذرع جوشيده و از لب آن کوه از موضعي که تقريباً يکصد ذرع مسقط الحجر آن است مانند عمودي از بلور به پايين مي ريزد و به نوعي آن آب صاف روشن از آن آبشار به نشيب ريزد که از دو فرسخ راه نمايان و صداي آن مانند رعد پرده گوش را پاره مي کند » .
از توصيفاتي که ازکتاب تاريخ کاشان ذکر شد مي توان حدس زد که قدمت اين محل به دوره اسکندر برمي گردد .
و در تاريخ قم بوصفي ديگر در مورد تعداد آسياب ها در آن زمان و در مسير آب اين آبشار چنين مي نويسد « من جمله ده باب آسياب معظم که يکي از آنها بواسطه وفور آب و عمق و ارتفاع تنوره و خوبي آلات و ادوات که در اوايل ابداع و احداث داشت شبانه روزي يکهزار من بوزن شاه گندم خرد مي نمود  » .
مشخص مي شود شهر نياسر در قديم داراي 10 آسياب بوده که سه آسياب ديگر به آنها اضافه شده و هم اکنون فقط دو تا از آنها باقي مانده است .
سوابق پژوهشي اثر ، شناسايي ، بررسي ، گمانه زني ، حفاري
هيچگونه پژوهشي در مورد اين محل صورت نپذيرفته است .
نوع و توضيحات مالکيت اثر :
مالکيت عمومي
مشخصات اثر – تپه  :
اين مجموعه از جمله مهمترين محل هاي تاريخي _ فرهنگي شهر نياسر و حتي کشور بوده و از چند عنصر اصلي از جمله آبشار  ، مسير پله ها از پاي آبشار تا پاي کوشک  ، سنگ ها و بستر آبشار  ، درختان و گياهان موجود در اطراف آن تشکيل شده است و مي توان در صورت ساماندهي مناسب جهت بهره برداري از آن استفاده کرد .
در کنار آبشار يکي از ورودي هاي غار قرار دارد و ارتفاع از پاي آبشار تا قسمتي که از آنجا آب پايين مي ريزد 25 متر و از پاي آبشار تا عمارت کوشک 53 متر مي باشد .
در مسيرآب 13 آسياب وجود داشت . 3 آسياب در کنار آبشار بوده که تخريب شده است  ، يکي از آسياب ها که هم اکنون نيز فعال مي باشد در پاي آبشار قرار گرفته است و از آسياب هاي ديگر جز بقاياي کمي به جا نمانده است .
بررسي جايگاه طبيعي  :
آبشار نياسر از چشمه تالار ( اسکندريه ) واقع در کنار چارتاقي سرچشمه مي گيرد به گونه اي که دو سوم آب چشمه به سمت آبشار و از آنجا به دشت هاي نياسر و يک سوم آن به محله نو ميرود . آب جاري شده از آبشار به بعضي از مزرعه هاي اطراف از جمله مزرعه خاتون  ، دولت آباد  ، سيف آباد و يرقون نيز مي رسد . البته پيشتر که آب بيشتر بوده به سمت مزرعه سورآباد هم مي رفته است . ولي به علت کم شدن آب چشمه دسترسي آب به اين مزرعه منتفي مي باشد .
آنگونه که از از بقاياي خزه هاي قديمي و آبراهه هاي موجود و همچنين گفته هاي اهالي محل مشخص مي شود مسير آب در قديم عوض شده است . آبي که از آبشار پايين مي ريزد در فصل پاييز کمترين و در فصل زمستان بيشترين مقدار را داراست . به دليل پديده هاي انحلال سنگ آهک توسط جريان هاي زيرزميني و گذشت ساليان دراز بافت بسيار زيبا و چشم نوازي مانند استالاکتيت ها و استالاکميت ها در بدنه آبشار به وجود آمده است که مي توان از آنها براي جذب گردشگر استفاده کرد .
سنگي که آبراهه آبشار در آن ايجاد شده و سنگ هايي که بدنه مزبور را تشکيل مي دهند از نوع سنگ هاي آهکي و رسوبي مي باشد .
در محيط اطراف آبشار درختاني از جمله بيد شيرين  ، بيد تلخ  ، نارون يا پشه  ، عرعر  ، ون يازبان گنجشک  ، توت بي دونه  ، توت شمروني  ، انجير و مو رشد کرده اند . چند درخت کهن و قطور ( توت و بيد ) هم در پاي آبشار وجود داشته که به علت خطر وارد کردن آسياب هاي احتمالي به حمام و آسياب حدود 7 الي 8 سال پيش آنها را قطع کرده اند .
از گياهان دارويي اين محل نيز مي توان موارد زير را نام برد  :
پر سياوش  : براي سينه درد و سردرد
علف شوره  : براي کمر درد و سردرد
خيار بوته مار ( هندونه مار )  : براي پا درد
در قديم پزشکان محلي از گرد سنگي که آبراهه بر روي آن به وجود آمده است به عنوان مرهمي براي زخم استفاده مي کردند ( يکي از دلايل استفاده خنک بودن آن مي باشد .
لازم به ذکر است حدود 5 الي 6 سال پيش به کوشش شهرداري مسير پله اي با سنگهاي تراورتن از پايين آبشار تا کوشک تالار تعريف شده و همچنين يک سري توري هاي سيمي براي جلوگيري از سقوط افراد گردشگر و نيز ريزش احتمالي سنگ ها تعبيه شده است . کف پاي آبشار نيز بوسيله سنگ فرش شده است .
در مورد جايگاه آييني آبشار :
در کتاب " آيين ميترا  " نوشته مارتين ورمازرن نقل شده است که  :
« پورفير در کتابش از شخصي به نام اوبولوس روايت مي کند که ستايش مهر در غار هاي طبيعي انجام مي گرفته است . نزديک غار مي بايست رودخانه اي جريان داشته باشد .
و در کتاب " آيين مهر " نوشته شده که :
« آب در آيين ميترا داراي اهميت فراواني است  ، يکي از آداب مهري دينان شست و شو و غسل بوده و براي شرکت در مراسم ستايش مهر  ، افراد ملزم بودند تا مدت چند شبانه روز  ، مطابق با آدابي خود را شستشو دهند و محتمل ضربات تازيانه گردند . در مهرابه ها يا چاه آب وجود داشت و يا چشمه هاي جوشان  ، به همين دليل کف مهرابه ها جوي حفر مي کردند »
آبشار نياسر مدرک ديگري است بر اين نظريه که به احتمال غار معبدي بوده متعلق به پيروان آيين ميترا .
هر ساله در روز عيد قربان اهالي محله سرکمر و برزه دون در قديم در کنار چشمه اسکندريه و در حال حاضر در محوطه مسجد امام حسن (ع)  ، گاوي قرباني کرده خون آن را بر آب مي ريزند و همراه با آب از آبشار پايين ريخته و به باغ ها و مزارع برود زيرا اهالي اعتقاد بر اين دارند که اين خون باعث پر برکت شدن آب شده و از کم شدن آب جلوگيري مي کند .
در ابتدا از عوامل مهم عملکرد آسياب ها بوده ولي هم اکنون کمرنگ تر شده است در ضمن مي توان از آن براي جذب گردشگر و توريست بهره برداري کرد .
 
توضيح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر :
به جرأت مي توان گفت اين مجموعه ها از جمله مهمترين آثار طبيعي - تاريخي شهر نياسر مي باشد . با اين همه تفاسير لازم است در امر حفاظت و ارزش گذاري بر اين اثر طبيعي - تاريخي کوشا باشيم وليکن متأسفانه دنياي جديد و امروز ما با مصالح مدرن که هيچ گونه سنخيتي با بافت قديم و مصالح قديمي ندارد چهره بافت هاي قديمي کشورمان را مخدوش کرده است ، شهر تاريخي نياسر نيز از اين آسيب بزرگ مستثني نيست .
مسجدي که پايين آبشار در حال ساخت مي باشد کاملاً منظره شهر را از اين نقطه مخدوش کرده است و مسلماً هنگامي که از پاي آبشار به سمت شهر نگاه مي کنيم جز حجمه تنومندي از مصالح ناهمخوان با محيط اطراف چيز ديگري نمي بينيم که به نظر مي رسيد اساسا تناسبي با بافت قديمي شهر نداشته و قرار گرفتن بناي امروزي با مصالح مدرن در ميان بافت قديمي شهر نمي تواند توجيهي مناسب داشته باشد و از ديدگاه آسيب شناسي وجود اين بنا در اين محل آسيب بزرگي به منظر آبشار و نيز مجموعه بافت تاريخي شهر نياسر خواهد بود .
اين مجموعه طبيعي - تاريخي بيشتر براي جذب گردشگر محوطه سازي شده است و تعميرات خاصي در آن ديده نمي شود .
مسير آبشار در ابتدا محلي ديگر بوده است که بعدها به دلايلي عوض شده است .
 
شرح وضعيت موجود خطرپذيري و دلايل آسيب هاي وارده :
توده سنگي که آبشار بر آن واقع شده است به شدت در معرض ريزش مي باشد که علاوه بر از بين رفتن آثار متعدد تاريخي و طبيعي واقع شده در آن براي گردشگران نيز خطر آفرين است و مي بايست اهتمام جدي از طرف تمامي ارگان هاي مرتبط در اين مورد صورت پذيرد . پله هاي احداث شده از پاي آبشار تا نزديک عمارت کوشک نيز در بعضي از نقاط محتاج به تعميرات اساسي است و همچنين به اين مورد نيز توجه شده است که در مواقع باراني و برفي سطح پله از اصطکاک کافي برخوردار نيست و عابر را با خطر جدي مواجه مي سازد .