از جمله مساجد بسيار جالب و مشهور عصر صفوي ، مسجد حکيم اصفهان است که کاشيکاري هاي زيبا و خطوط متنوع ، کار اساتيد نامدار عصر صفويه ، آن را در عداد يکي از شاهکار هاي معماري اسلامي قرار داده است .
اين مسجد با شکوه در محل مسجدي واقع شده که در دوران حکومت ديالمه آن را جورجير مي ناميده اند . و چون در انتهاي بازار رنگرزان واقع بوده به جامع رنگرزان نيز معروف بوده است . امروز جز سردر اين مسجد اثري بر جاي نمانده است . در نماي اين سردر اختلاف سطح ها را با نوعي اندود پر کرده بودند که پس از زدودن اندود ها طرح هاي بسيار جالب توجهي نمودار گشته است . اين سردر نفيس و با شکوه با 1000 سال قدمت يکي از آثار طراز اول صدر اسلام به شمار مي رود . مسجد حکيم در زمان سلطنت شاه عباس دوم صفوي ساخته شده است . علت نامگذاري اين مسجد به « حکيم » اين بوده که باني مسجد « محمد داوود » نامي بوده که به طبابت اشتغال داشته و حکيم داوود ناميده مي شده است .

مورخين و محققيني که در تاريخ تتبع و مطالعه کرده اند درباره اين شخص مي نويسند : وي طبيب شاه عباس دوم بوده که به دلائلي مورد خشم قرار مي گيرد . و از بيم جان به هندوستان مي گريزد . و چون در آن ديار ترقي مي کند و برخي معالجاتش در مورد بزرگان و امرا مؤثر واقع مي شود به لقب تقريب خان ملقب شده و ثروت زيادي مي اندوزد . حکيم داوود مقداري از اين ثروت را براي کسانش به اصفهان مي فرستد و از آنان مي خواهد مسجدي عالي در شهر اصفهان بنا کنند .

بدين ترتيب مسجد حکيم ساخته مي شود . کتيبه سردر شمالي مسجد به خط ثلث سفيد بر زمينه کاشي لاجوردي است بيانگر اين مطلب است ، که خطاط اين کتيبه محمد رضا امامي خوشنويس نامدار عصر صفوي است و تاريخ نامدار عصر صفوي است و تاريخ آن 1073 هجري قمري يعني سال اتمام مسجد است . در طرفين اين سردر در دولوحه کوچک با خط نستعليق سفيد بر زمينه لاجوردي رنگ سازنده اين سردر زيبا و نفيس به نام محمد علي بن استاد علي بيک بناء اصفهاني معرفي شده است .

بر سر در شرقي مسجد حکيم با خط نستعليق سفيد بر زمينه کاشي لاجوردي سال شروع ساختمان مسجد يعني 1067 هجري قمري نوشته شده است .

در داخل ايوان بعد از آيات و عبارات قرآني نام محمد رضا امامي و تاريخ 1071 هجري گنبد به تاريخ 1069 هجري کتابت شده است و نويسنده آن محمد رضا امامي است . نويسنده کتيبه اطراف محراب نيز محمد رضا امامي و تاريخ کتابت 1071 هجري است .

دو شبستان در شرق و غرب گنبد قرار گرفته که کتيبه شبستان شرقي به تاريخ 1069 هجري به وسيله محمدرضا امامي نوشته شده است . اما خطاط کتيبه شبستان غربي محمد باقر شيرازي است و تاريخ آن 1254 هجري قمري است .

ايوان شمالي مسجد نيز حاوي کتيبه هاي بسيار زيبا است در اطراف اين ايوان آيات قرآن کريم به خط محمد رضا امامي و تاريخ 1071 هجري نوشته شده است .

در طرفين اين ايوان دو حجره کوچک خود نمائي مي کنند که بر آنها اشعاري با خط بنائي ساده سه رگي نوشته شده است . در ايوان غربي نيز آيات قرآني با نام محمد رضا امامي و تاريخ 1073 هجري به چشم مي خورد . مسجد حکيم شبستان مسقف و زيبايي دارد که در سمت مغرب واقع شده و داراي محراب بسيار نفيس و جالبي مي باشد که کتيبه آن به خط ثلث سفيد بسيار عالي نوشته شده است . يکي از دلايل شهرت مسجد حکيم علاوه بر فرم و ساختار کلي مسجد که آن را در عداد يکي از بهترين بناهاي مذهبي ايران در آورده است وجود خطوط بنايي در گوشه هاي اين دو اثر نفيس و کم نظير است .

توضيح اينکه ضرورت دارد که آغاز استفاده از خط بنايي که الهامي از خط کوفي است به عصر تيموريان باز مي گردد اما در عصر صفويه اين خط در اصفهان به کمال و اعتلاء رسيد و مراحل تکامل را پيمود و به مرتبه اي رسيد که خطاطان و استادان از آن در اماکن متبرکه و مساجد استفاده کردند .

از مجموع مطالعات انجام شده بر روي مسجد حکيم اين نکته مشخص مي گردد که قسمت گنبد و مقصوره و شبستانهاي طرفين مسجد حکيم در دو محله ساخته شده است. مرحله اول همزمان با ساخت مسجد در عهد صفويه و مرحله ديگر در زمان گسترش مسجد در دوره هاي بعد از صفويه بود. با احداث خيابان حکيم و نمايان شدن جبهه غربي مسجد بر تعداد گردشگراني که اين ساختمان بي بديل را مورد بازديد قرار مي دهند افزوده شده و علاقمندان بسياري براي بازديد از آن اظهار اشتياق مي کنند .

رو به روي در شرقي مسجد حکيم ، سقاخانه اي با دو لنگه در ارسي مشبک چهارگوش جعفري وجود دارد و داراي آب لوله‌کشي شهري است . درونش داراي يک حلقه چاه آب در عقب و منبعي در ميان است که آب از اين منبع به دو سنگاب چهارگوش مي‌ ريخته است . بر هر دو سنگاب نوشته هايي ديده مي شود . ولي نوشته هاي سنگاب سمت چپ ساييده شده و آنچه را که مي توان خواند چنين است : بنوش آبي و لعنت حق بر يزيد کن ( وقف حضرت امام حسين ) . همچنين نقش متقارن دو شير رو در رو در پايين ديده مي شود . کتيبه سنگاب سمت راست به خط نستعليق برجسته بر سنگ پارسي به اين شرح است : ( وقف حضرت عباس علي نمود حاجي محمد اسماعيل ولدان علاف ولد مرحوم مغفور آقا محمد مهدي علاف به تاريخ يوم جمعه 26 شهر رمضان المبارک سنه 1243 ) .