عمارت هشت ‌بهشت يکي از عمارت ‌هاي تاريخي موجود در شهر اصفهان و به ساخت رسيده در دوران صفويان است . از کليه کاخ هاي با صفا و کلاه‌ فرنگي‌ هائي که در اين دوره در کنار چهار باغ احداث شده بود فقط کاخ هشت بهشت باقي مانده ‌است .
 
پيشينه
عمارت هشت ‌بهشت - که روزگاري زيبا ترين کاخ عالم هم ناميده مي ‌شد - در سال ???? هجري و به روزگار شاه سليمان صفوي در نزديکي باغ بلبل ساخته شد .
باغ وسيعي که عمارت در آن واقع شده جزئي از باغ بزرگ نقش جهان بوده‌ است که شاه اسماعيل اول احداث کرد و در زمان جانشينان او بخصوص شاه عباس اول به قطعات متعددي تقسيم شد .
اين بناي دو طبقه با طاق هاي زيبا و تزئينات فراوان يکي از نمونه‌ هاي درخشان معماري عصر صفويه به شمار مي ‌رود . اين قصـر از همان ابتداي احداث « عمارت هشت ‌بهشت » « هشت به هشت » و « هشت در بهشت » ناميده مي ‌شده ‌است .
 
معماري
کاخ به شکل هشت گوش نامساوي و به طول ??  متر و عرض  ??  متر ساخته شده است . اين کاخ در باغ بزرگي بنام باغ بلبل قرار داشته که مورد استفاده شاهزادگان دربار واقع مي شده است . اطراف کاخ را سکويي کم ارتفاع فرا گرفته و طبقه اول بنا دو متر از کف زمين بلند تر است . راه ورودي کاخ از طريق پله هايي است که درطرف غرب و شرق ساخته شده است . اطراف کاخ ايوان هايي دارد که سقف آنها روي دو ستون چوبي قرار گرفته است . از ايوانها وارد تالار هشت ضلعي کاخ مي شوند . درچهار ضلع بزرگ تالار ، اتاق هاي متعددي به طور قرينه واقع شده اند . سقف تالار هشتي گنبدي شکل است و در بالاي گنبد قبه اي قرار گرفته که داراي هشت دريچه ي مشبک است . سقف داراي مقرنس هاي بسيار زيبا که به وسيله ي آيينه و نقاشي تزيين شده است . طاق نماهاي بيروني کاخ با کاشي ها ي هفت رنگ همراه با نقش پرندگان و حيوانات تزيين شده است . در ايوان هاي شمالي و جنوبي  حوض مرواريد و حوض کاشي وجود دارد و در گنبد مرکزي حوض سنگي زيبايي وجود دارد .
بخش مرکزي کاخ به صورت چهار صفه ساخته شده و ايوان آن رو به شمال است . سقفي که بر فراز اين بناي ? صفه استوار است پوشيده از مقرنس‌ هاي گچي خوش رنگ و خوش طرح است .
اتاق هاي طبقه اول در چهار گوشه عمارت تزئيناتي از گچبري و نقاشي دارند . در طبقه دوم عمارت نيز مجموعه ‌اي از رواق ‌ها و اتاق ها و طاق ها و پنجره ‌ها بر زيبائي آن مي‌ افزايند . اين طبقه به راهرو ها و اتاق هاي متعددي تقسيم شده که هر يک تزئينات خاصي دارند . در برخي حوض آب و در بعضي بخاري ‌هاي ديواري تعبيه شده ‌اند . ديوار ها را نيز آينه ‌هاي فراوان مي‌ پوشانيده‌ اند . تمام سقف‌ هاي کاخ را نيز موزائيک ‌هاي بسيار عالي پوشانيده و دالان ها و غلام‌ گردش‌ هاي بسيار زيبا و هماهنگ ، آنها را احاطه کرده‌ اند .
آنچه در اين عمارت حائز اهميت است ارتباطي است که ميان فضا ها و قسمت ‌هاي مختلف آن پديد آمده ‌است . اين ارتباط باعث شده تا اين عمارت در عين تنوع و گوناگوني و تعدد فضا از وحدت و يکپارچگي و تزئينات قابل توجه برخوردار شود .
 
تزئينات
تزئينات عمارت در دوران صفويه به حدي باشکوه و هنرمندانه بوده که سياحان بسياري زبان به تحسين آن گشوده ‌اند . متأسفانه امروز از نرده‌ هاي چوب زرنگار و قاب ها و جام‌ هاي بلور و آلت‌ هاي شيشه ‌اي رنگارنگ ظريف اثري بر جاي نمانده ‌است چرا که در دوره‌ هاي بعد از صفويه و بخصوص در عصر قاجاريان تغييرات بسياري در آن داده شده ‌است . اين تغييرات به حدي است که برخي از سياحان آن را از دوران قاجار به حساب آورده ‌اند .
در اواخر دوران قاجار عمارت هشت بهشت به مالکيت خصوصي اشخاص در آمد و از زيور هاي نفيس و گران بهاي دوره صفويه عاري گرديد بطوري که امروز از آن همه شکوه و فريبندگي داخل کاخ و آب نماها و جوي ‌هاي آب روان اثري بر جاي نمانده‌ است. با همه دخل و تصرفات زيبايي صفوي اين بنا بر جاي مانده ‌است چنان که آندره گدار باستان ‌شناس و ايران ‌شناس مي ‌گويد :
« .... کاخ هشت ‌بهشت با تالاري که از هر سو باز است و با چهار عمارت کلاه‌ فرنگي در چهار گوشه خود هنوز هم ترکيب اصلي و مختصري از لطف و ملاحت روزگاران گذشته را حفظ کرده ‌است » .
ذکر اين نکته مناسبت دارد که تزئينات اين کاخ هشت‌ گوشه که نشانه روحيه معماري و تزئينات اواخر دوره صفوي است به همراه ساختمان آن که ميان باغ واقع شده‌ است بعدها به فراواني مورد تقليد قرار گرفته ‌است .
 
در نظر سياحان
کليه سياحان و جهانگرداني که از اصفهان بازديد کرده و موفق شده ‌اند به درون کاخ هشت‌ بهشت راه يابند آن را بهترين بناهاي دنيا ناميده ‌اند . يکي از آن ‌ها کاخ‌ هشت‌ بهشت را با عبارت « ... فرح ‌انگيزتر از مجلل ‌ترين کاخ هاي ممالک اروپايي » توصيف کرده‌ است .
تمامي سياحان و جهانگرداني که از اصفهان بازديد کرده و موفق شدند به درون کاخ هشت‌ بهشت راه يابند آن را از جمله بهترين بنا هاي دنيا ناميده‌ اند .