پل خواجو ، در شهر اصفهان و بر روي رودخانه زاينده‌رود در شرق پل الله‌وردي خان قرار دارد .
 نام اين پل را پل شاهي و بابا رکن الدين و شيراز و حسن آباد هم ناميده‌ اند و از بناهاي شاه عباس دوم صفوي است که در سال ???? هجري بنا شده ‌است . درازاي پل ??? متر و پهناي آن ?? متر است . اين پل را به نام هاي ديگري نيز خوانده ‌اند . از همين رو به سبب قرار گرفتن در محله خواجو به پل خواجو شهرت يافته است .
 
ويژگي
پل خواجو به خاطر معماري و تزئينات کاشيکاري آن از ديگر پل هاي زاينده رود مشهور تر است . اين پل که در دوران صفوي يکي از زيبا ترين پل هاي جهان به شمار مي‌ رفت ، بيشتر به منزله سد و بند بوده است . در ميان هر يک از دو ضلع شرقي و غربي پل ساختماني بنا شده که شامل چند اتاق مزين به نقاشي است . اين ساختمان که ( بيگلربيگي ) ناميده مي ‌شود در آن دوره جايگاه بزرگان و اميراني بوده که براي تماشاي مسابقات شنا و قايقراني بر روي درياچه مصنوعي به اين مکان فراخوانده مي‌ شدند .
 
اين پل داراي ?? دهانه است که از مکعب‌ هاي به دقت تراش ‌خورده ساخته شده و در بخش مياني ، با سد هاي چوبي براي گرفتن جلو رودخانه مسدود گرديده است .
 
با اين ‌که در حفاظت و مرمت آثار تاريخي ، اصلي به نام حفظ اصالت و سنديت طرح و ماده تشکيل‌ دهنده اثر وجود دارد ولي دست ‌اندرکاران جمهوري اسلامي در سال ???? با تعويض سنگ ‌هاي قديمي پله‌ ها با سنگ ‌هاي جديد به اصليت اين بناي اصيل ايراني آسيب زدند .
 
در اشعار و نوشته‌
 شعراي اصفهان درباره پل خواجو اشعار زيبايي سروده و در اين سروده ‌ها زيبايي ‌هاي آن را ستوده اند . از جمله اين سروده ‌ها قصيده‌ بلند صائب تبريزي در وصف يکي از روز هاي جشن و چراغاني در کنار اين پل است . به نوشته تاريخ نگاران و پژوهشگراني که درباره سلسله صفوي بررسي کرده‌ اند ، هدف شاه عباس دوم از ساختن پل خواجو پيوند دادن دو محله خواجو و دروازه حسن آباد با تخت فولاد و راه شيراز بوده است . گردشگران و جهانگرداني که در دوره ‌هاي گوناگون به اصفهان آمده ‌اند ، زيبايي هاي پل خواجو را ستوده ، آن را در زمره شاهکار هاي جاودانه معماري ايراني و اسلامي به شمار آورده‌ اند .
پل خواجو به امر شاه عباس دوم در سال 1060 به صورت امروزى آن ساخته شده است . در وسط اين پل براى اقامت موقتى شاه صفوى و خانواده او ساختمان مخصوصى که به نام بيگربيکى شهرت دارد بنا شده ، و طاق هاى آن داراى تزيينات نقاشى است . نام‌ پل‌خواجو ، تحريف‌ کلمه‌ « خواجه ‌» است‌ که‌ به‌ مناسبت‌ لقب‌ بزرگان‌ و خواجه‌هاي‌ عصر صفوي‌ نام‌ گذاري‌ شده‌ است‌ .
اين که مؤلف تاريخ اصفهان ورى گفته اساسش قبل از عجم بوده معلوم نشد چه زمانى را در نظر داشته است ، ولى آن چه مسلم مى ‏نمايد اين است که پيش از دولت اسلام اساس آن پل وجود داشته ، و در زمان ترکمان ها تعميرى از آن شده ، و در دوران صفويه طبقه بالاى آن ساخته شده ، و در زمان بيگلربيگى صدر اصفهانى روى مرتبه فوقانى بالاخانه‏ اى به نام خود ساخته که در سال 1310ق  از طرف ظل السلطان خراب گرديده است .
 
اين پل را به اسامى : بابا رکن الدين - خواجو – گبر ها - شيراز - حسن آباد - پل شاهى تيمورى خوانده ‏اند اما اين که آن را پل بابا رکن الدين گفته ‏اند از اين جهت است که در تخت فولاد که نزديکى جاده قديم شيراز واقع شده ، قبر و بقعه بابا رکن الدين که از عرفاى معروف زمان خود در 26 ربيع‏ الاول سال 769ق وفات کرده در آنجا واقع و مورد توجه و مزار عمومى است از اين رو پل به نام او معروف گرديده است .
 
اما ناميدن آن به پل خواجو به مناسبت اين است که در مجاورت محله خواجو ساخته شده ، و پل شيراز از اين نظر که نزديک جاده اصفهان به شيراز واقع گرديده ، و پل گبرها از نظر اين که گبرها از اين پل به محله خود مى ‏رفته اند ، و پل حسن آباد از جهت اين که محل خواجو را در قديم حسن آباد مى ‏ناميده ‏اند ، و اما پل شاهى از اين جهت بود که چون شاه عباس دوم در سال يک هزار و شصت پل را کامل کرد ، و از هر جهت آراسته گرديد به پل شاهى معروف شد ، و تيمورى از آن نظر گفته ‏اند که تيمور به داماد خود حسن پاشا دستور داده بود که آن پل را بنا کند و بنا کرد .
 
اين پل که طولش 150 متر و عرضش 14 و معبر آن 7/5 متر است از سنگ و آجر ساخته شده ، در طول اين پل اختلاف است ، چنان چه در گفته ‏هاى پيش نوشته شد طول را 150 و عرض را 14 متر نوشته ‏اند ولى در گنجينه آثار تاريخى اصفهان طول 132/5 متر و عرض 12 متر نوشته شده است .
عدد چشمه هاى اين پل را بعضى 26 و برخى 24 و کسانى 21 و ديگران 28 نوشته ‏اند و گمان مى‏ رود بعضى از چشمه‏ هاى آن در زين شن و خاک مسطور شده باشد .
 
اين پل به منزله سد و از حيث معمارى و استحکام بى اندازه زيبا و بى نظير آن ، شامل چهار طبقه و در دو طرف داخلى معبر فوقانى هر طرف 51 غرفه بزرگ و کوچک دارد .
طول سنگ هاى اين پل متجاوز از دو متر و امتداد ستون هاى فاصله هر چشمه به سقف 20 متر است ، جلو هر سقف و ديوار پيش آمدگى و فرو رفتگى وجود دارد ،‌ اگر تخته‏ اى با اندازه دهانه پل ها بگذارند ، آب رودخانه بالا آمده و مدتى ذخيره مى‏ شود ، و در قديم مواقع جشن و غيره نيز قايقرانى مى‏ نموده‏اند . در قسمت شرقى پل طرفين دو صفه مسطح سنگى وجود دارد ، و در وسط آن دو تقريباً در کف رودخانه سنگرس مفصلى ديده مى‏ شود ، و چنان چه نوشته ‏اند درياچه ‏اى وجود داشته که از فواره ‏هاى آن جستن مى‏ نموده است ، تا کف رودخانه يازده پله سنگى مى‏ خورد ، دو طرف شرقى قسمت پايين پل دو شير سنگى بزرگ از قديم موجود است که در بى مبالاتى و جهالت افراد خرابي هايى بدان وارد شده . غرفه ‏ها و اتاق هاى وسط پل به همان طرز نقاشى و طلا کارى دوره صفويه باقى است ، پشت بغل هاى اين پل از کاشي هاى خشت هفت رنگ تزيين شده که متأسفانه در اثر لاقيدى بى مواظبتى مسؤولين امر همه ساله تعداد زيادى از آن ها خراب و از بين رفته بود . از وسط پل در طرفين تالار دو راه پله موجود است که به وسيله آن دو طبقه زيرين مى‏ توان رفت و آمد کرد . تاريخ تعمير اين پل مطابق کتيبه کوفى که در طرف راست جنوبى پل رو بکار خانه نور است در سال 1290 هجرى به سعى نصر الله خان در زمان ناصر الدين شاه قاجار است .
اطراف پل مانند قدم در ايام بهار و تابستان و روزهاى تعطيل محل گردشگاه عموم اهالى است ، و بعضى روزها به حدى جمعيت زياد است که راه عبور و مرور در طبقه دوم تقريباً مشکل مى‏ شود .
از گفتار مورخان معلوم گرديد که در جاى کنونى پل هاى خواجو پل ديگرى بوده که به وضع آندراس در آمده بوده ، و قابل استفاده نبوده است ، و از اين رو شاه عباس دوم دستور داده بر طبق نقشه پلى بر روى زاينده رود که در نزديکى باغ سعادت آباد و عمارت آينه خانه بوده ساخته شود ، و کارکنان بر طبق دستور ساعى بوده‏ اند که اين پل از پل الله ورديخان و ساير پل ها زيباتر و بهتر ساخته شود ، و مسلم پل با وضع کنونى بعد از شاه عباس دوم ايجاد شده ، و پلى که پيش بوده ، اهميتى از نظر ساختمان نداشته است ، و مسلم سطح معمارى آن پل در هنگام احداث پل الله ورديخان پائين‏ تر بوده است .
اين پل زير شماره 111 به ثبت تاريخى رسيده است .
در وسط پل ، ساختماني شامل چند اتاق مزين به نقاشي دارد . و اين اتاق ها اختصاص به بزرگان و امرائي داشت که به هنگام ايجاد درياچه مصنوعي مسابقات شنا و قايقراني را تماشا مي کرده اند .
 
" تارونيه " سياح اروپايى نوشته است که در دو طرف خيابان اين پل دو خانه وجود دارد که متعلق به شاه است و رودخانه در هيچ کجا بسترى به اين زيبايي ندارد و چون اين محل از همه جا گودتر است همين امر تا اندازه ‏اى شاه عباس را وادار به ساختن اين پل نمود و چون محل گبر ها آن طرف رودخانه بوده براى اين که آنان از خيابان چهار باغ نگذرند براي کوتاه تر نمودن راه اين پل ساخته شد و تاريخ آن 1057 تا 1077 هجرى است . همچنين وقتى که پل به اتمام رسيد به همان نام حسن بيک ناميده شد . اين پل که طولش 150 متر و عرضش 14 و معبر آن 5/7 متر است از سنگ و آجر ساخته شده و 21 جوى و 26 چشمه دارد .
 
در کتاب عباسنامه تأليف محمد طاهر وحيد قزوينى به سال (1110 تا 1015 ه) شرح مفصلى راجع به ساختمان پل حسن آباد " خواجو " نوشته به خلاصه اين که پس از اتمام ، شاه عباس دوم دستور آيين بستن و گلريزان نمودن پل را به عهده و اهتمام مقصود بيک سفره چى باشى واگذار نمود و تزيين هر يک از طاق هاى آن پل به عهده يکى از امرا محل گرديد و چشمه ‏هاى وسط که به منزله دل در بدن و معنى در سخن است از طرف شاه آيين بسته شد و مى ‏نويسد : آب رودخانه را به بالاي پل سد نموده به طورى که فواره حوض آن تقريباً سه گز مى‏ جست ، سايبان هاى زرنگار از مبداء تا منتهاى پل بر سر پا بود و رشته‏ هاى مفتول جهت آويختن فانوس و قناديل به طرح هاى مختلف کشيده بودند .
و در هر مجلسى فرش هاى قالى کرمانى و قائنى افتاده بود و در هر حجره ‏اى شاهد سنبل مو بر پاى ايستاده و جوانان خطه ارم عباس آباد و سيمبران خوش آب و رنگ هندو و ارامنه شمشاد قامت گل رخسار مجلس را به صورت نگار گردانيده بودند و اعليحضرت ضل‏ اللهى کامران و کامياب تا حين طلوع صبح عالمتاب در عبارت شرقى پل مزبور استراحت و امرا و مقربان و ملازمان هر يک در حجرات مختلف خود غنودند .
 
در وصف ساختن درياچه و سد بر روى پل مزبور بابا محمدعلى اصفهانى حدود (1081 ه .ق) از شعراى مصاحب حکيم شفايى چنين سروده است :
ندانم چون کنم تعريف آن پل  کزو ايجاد شد راه توکل
شکوه بحر اگر آنجا کشد سر جهد مانند ميمونى ز چنبر
و نيز شيخ رمزى کاشى در تاريخ بستن سد بر روى زاينده رود چنين نوشته :
سدى که از خارا به پيش زنده رود  از عطاى شاه دين عباس ثانى بسته ‏اند
در تاريخش گذشت از آب رمزى و نوشت :
( سد اسکندر بآب زندگانى بسته ‏اند ) (1076 )
 
مؤلف صنف جهان در باب پل خواجو چنين نوشته است :
پل هشتم - پلى است که در حال حاضر به پل خواجو شهرت دارد زيرا در آخر چهارباغ مشهور به خواجو واقع است و قبل از چهار باغ در آخر و کنار آن محله واقع بوده و پل طرف يمين است و در اول قبل از خرابي ها بر سر محله حسن آباد بوده و بانى آن را به اسم پل حسن آباد موسوم نموده بوده و چون محله حسن آباد در فترت افغان و فتنه‏ هاى بعد از آن خراب و به کلى از آبادى افتاده است و محله خواجو نزديک آن بوده به اسم آن معروف شده است . و اين پل خوش نماتر و زيباتر از سي و سه پل است اما با آن عرض و طول نيست لکن به همان استحکام ساخته شده و دقيقه‏ اى از استحکام و خوش نمايى را فرو گذار ننموده‏ اند . آن را شاه عباس ثانى بنا نموده و ميرزا طاهر وحيد که در آن زمان وقايع نگار و مورخ زمان آن پادشاه بود آن را ضبط و در تاريخى که به نام او نوشته ثبت نموده است و آورده که در محل اين پل يک پل کهنه مدروس و ويران بود و شايد آن پلى بوده است که در کتاب ماروخى با اسم جس حسين نوشته شده و باالجمله به حکم پادشاه آن را خراب نموده و برداشتند و اين پل را به اين وضع خوب و هيئت مرغوب مشتمل بر بيست و چهار چشمه در زمان اندک ساختند و چون پيش محله حسن آباد و جنوب آن بوده ان پل حسن آباد نام نهادند و تصريح نموده است که يک طرف آن باغ سعادت آباد است که مشتبه به پل ديگر به هيچ وجه نيست و مرحوم امير الشعراء رضا قلى خان هدايت تخلص نيز در کتاب روضه الصفاى ناصرى در آخر احوال شاه عباس ثانى اشاره‏ اى از بناى اين پل از پادشاه مذکور نموده است . بر بالاى اين پل به دستور خيابان و دو طرف غرفه‏ ها بسته ‏اند و سرطاق هاى غرفه‏ ها را کاشى کارى نموده و در ميان آن عمارت و نمايى ساخته ‏اند که در غرفه ‏ها و آن عمارت همه نشيمن مردمان عام و خاص است که به تفريج و تماشا آيند و شاه عباس بعد از اتمام آن در آنجا چند شبى جشن و چراغان خود را که موسوم به فتح آباد است متصل به اين پل بنا کرده است . زير اين پل را به طرز ديگر ساخته ‏اند که زياد از حد مزيد حسن آن گشته . دو طرف شرقى و غربى پل را که جهت دخول و خروج آب است مهتابى طرح انداخته و ميان پل ها را طاق نمايى ساخته ‏اند و در ميان هر طاق نمايى بزرگ سنگى بنا کرده ‏اند که آب قسمت آن چشمه از ميان نهر مى ‏رود و دو طرف آن شهر راه روى است که مردمان بر سر آن مى‏ روند و مى‏ نشينند و گاهى که در فصل بهار آب زياده طغيان مى ‏کند تا بالاى جوي هاى ميان آمده راه عبور و مرور را مى‏ بندد و براى مهتابى روى به مشرق در ميان معمر هاى آب و محل ريزش آن زينه ‏ها ، قالب آب ساخته ‏اند که مردمان بر آن نشسته از صفا و تماشاى آب استفاده برند و نمايى ديگر به طرف طول در ميان پل ساخته‏ اند .