کاخ چهلستون اصفهان يکي از کاخ‌ هاي مهم سه‌ گانه باقي‌ مانده از عصر صفوي است که هر چند در مقايسه با کاخ ‌هاي پادشاهان پيشين عظمت کمتري داشت ، اما به خاطر تزئينات بي ‌نظيرش بسيار جذاب بود .
کاخ چهلستون شامل تالار سلطنتي ، ايوان و چندين اتاق مرتبط با يکديگر است و از جمله زيبايي ‌هاي اين کاخ ، آيينه‌ کاري‌ ها ، گچ‌ بري ‌ها و نقاشي ‌هاي عالي آن است .
تا قبل از اينکه ايوان کاخ چهلستون ساخته شود ، تمام ايوان ‌هاي بنا ها از سه طرف محصور بوده‌ اند و فقط يک جانب آنها باز بوده است ، اما در اين ايوان ، سه طرف باز و يک طرف بسته است .
به همين خاطر اين ايوان فضاي جديدي در معماري ايراني پديد آورد که ارتباط بي ‌نظيري بين بيرون و درون ساختمان ايجاد مي‌ کرد .
از جذابيت ‌هاي ديگر اين کاخ وجود باغ و استخر رو به ‌روي کاخ است . انعکاس بنا در آب استخر حالتي خيال ‌انگيز به آن مي ‌بخشد که بايد آن را تجربه کرد .     
تا سال 1327 خورشيدي ، چون تاريخ دقيق بنا به دست نيامده بود ، اظهار نظر درباره تاريخ بناي چهلستون مشکل مي‌ نمود . ليکن در همان سال در نتيجه کاوش‌ هايي که به عمل آمد ، درجبهه تالار کاخ ، اشعاري در دو کتيبه از زير گچ بدست آمد که يکي کوتاه تر و بر زمينه صورتي رنگ ، بناي تالار چهلستون را به شاه عباس دوم نسبت مي‌ دهد و سال اتمام آن را 1057 هجري قمري تعيين مي‌کند و « مبارک‌ ترين بنا هاي دنيا » مصرع آخر شعري است که به حساب حروف ابجد ، سال اتمام بنا را بازگو مي‌ کند و در کتيبه ‌اي در کاخ از زير گچ بيرون آمد . سال 1057 هجري ! ديگري که طولاني ‌تر است و خطوط آن گچ ‌بري بر زمينه آبي رنگ است از تعميرات زمان شاه سلطان حسين حکايت دارد .
 
يکي از برنامه ‌هاي شهري دوره شاه عباس اول و پس از انتخاب شهر اصفهان به عنوان پايتخت در سال 1007 هجري قمري ، احداث خيابان زيبا و طويل چهار باغ و باغ هاي متعدد در پيرامون آن بود . پي در پي بودن باغ ها که ياد آور مفهوم " باغ اندر باغ " هستند ، چون باغ خر گاه ، باغ بلبل ، باغ هشت بهشت ، باغ فتح آباد ، باغ کاج ، باغ نسترن ، باغ خلعت ، باغ انگورستان و ساير باغ ها ، از جمله اصول طرح اندازي شهر اصفهان محسوب مي‌ گرديد . امروزه به جز باغ هشت بهشت و باغ چهلستون ، ساير باغ ها از بين رفته ‌اند و تنها نامي از آنها باقي است . يکي از اين باغ ها ، باغ جهان نما بود که خيابان چهار باغ که از غرب آن مي‌ گذشت ، به آن رونق بخشيده بود .
 
در ميان باغ چهلستون ، شاه عباس عمارتي به شکل کلاه فرنگي با اتاق هاي کوچک در اطراف آن طرح انداخت که هسته اوليه کاخ چهلستون گشت . اين باغ درباري جهت پذيرايي از ميهمانان دربار شاه در مراسم و جشن‌ ها استفاده مي‌ شده است و سپس با شروع سلطنت شاه عباس دوم ، هفتمين پادشاه صفوي ، عمارت چهلستون توسعه داده شد و تالار ها و ايوان‌ هايي برآن افزودند . از آن جمله مي‌ توان به تالار آينه ، تالار هجده ستون ، دو اتاق بزرگ شمالي و جنوبي تالار آينه ، ايوان هاي طرفين سرسراي پادشاهي و حوض بزرگ مقابل تالار با کليه تزئينات نقاشي ، آيينه کاري ، کاشيکاري ديوار ها و سقف ‌ها اشاره کرد . تالار هاي وسيع کاخ در دوره شاه عباس دوم نيز محل بار عام و کاخ پذيرايي‌ هاي رسمي بوده است . اين کاخ در سال 1056 هجري قمري ( 1642 ميلادي ) با حضور شاه عباس دوم و سفيران کشور هاي خارجي افتتاح شد .
 
در دوازدهمين سال سلطنت شاه سلطان حسين ، کاخ چهلستون دچار حريق شده و سپس تعميراتي در آن و به احتمال زياد مطابق سابق به عمل آمده است . بنابر اظهار نظر سياحان همچون فلاندن و کست در زمان پادشاهي محمد شاه قاجار ونيز مادام ديو لافوآ ، در سال 1298 هجري قمري ، باغ چهلستون به حالت اصلي خود باقي بوده اما از سال 1300 هجري قمري در زمان ظل السلطان – فرزند ناصر الدين شاه و والي اصفهان – خرابي بسيار در اين عمارت به عمد راه يافته است .
فضاي کاخ چهل ستون ، همان فضاي قصه ‌هاي هزار و يک شب به روايت شهرزاد قصه‌ گوست . شايد از همين روست که « آرتور دوگوبينو » مي ‌نويسد : « شهري همچون اصفهان ساخته نمي ‌شد و چنين هنر هايي شکوفا نمي‌ گشت ، اگر پادشاهان و معماران بنا هاي پايتخت ( منظور اصفهان ) روز ها و شب‌ هاي خود را صرف شنيدن داستان هاي شگفت‌ انگيز مربوط به فرشتگان نکرده بودند » .