قلعه ارشق

 قلعه تاريخي ارشق هم چون ساير قلعه هاي قره داغ آذربايجان در 62 کيلومتري شمال باختري مشگين شهر و در سواحل باختري رودخانه پر آب قرار دارد و دريک منطقه بي نظير ( از لحاظ طبيعت ) واقع شده است . از نظر تاريخي ، ارشق در منطقه اي قرار گرفته که در عهد اشکانيان و ساسانيان مهد تمدن باستان بوده و آثار به دست آمده از دل خاک نشان گر اين واقعيت است . آثار عتيقه محدوده ارشق و آن چه از کندوکاو ارشق به دست آمده زينت بخش موزه ها بوده و ما را به يک دوره بي نظير تاريخي رهنمون مي سازد .

ارشق را در کتاب هاي جغرافيايي قديم جزو تومان مشگين به حساب آورده اند . چنان چه در سابقه تاريخي اين مجموعه آمده است « تومان مشگين ، در اين 7 شهر است ، مشگين ، خياو ، انار ، ارجق ( ارشق ) و اهرو تکتپه و کليبر » .

ارشق از نظر طبيعت منطقه بسيار زيباي مشگين شهر بوده و جالب ترين مراتع بهاره و پاييزه عشاير شاهسون مي باشد . دهستان ارشق که « قلعه ارشق » به نام آن معروف شده است از خاور به خاک جمهوري آذربايجان ، از باختر به دهستان مشگين خاوري و از شمال به دهستان برزند و اجارود و خروسلو محدود مي شود .

براي رسيدن به قلعه ارشق بايد از ميدان مرکزي مشگين شهر به طرف روستاي نصيرآباد حرکت کرد و از روستاي تنبق که در کنار رود پرآب قره سو بنا شده گذشت . قلعه ارشق روي يک صخره بسيار بلند کوهستاني بنا شده است که داراي برج ها و بارو هاي متعدد مي باشد که در اثر گذشت ايام ويران شده و آن چه باقي مانده تعداد 4 عدد برج نيمه استوانه اي و يک اتاق بزرگ و بقاياي ديواره قلعه است . قلعه ارشق از سه طرف به پرتگاه ها عميق و مخوف کوهستاني مشرف مي شود و تنها از يک سمت و بخش خاوري آن مي توان به قلعه راه يافت . نوع سنگ هاي به کار رفته از سنگ هاي لاشه اي بوده و ملات آن از نوع ساروج آهکي مي باشد .

در مورد وجه تسميه ارشق نيز بايد ياد آور شويم در زمان اشکانيان که سرزميني وسيع از جمله سرزمين آذربايجان را در تصرف داشتنند ، به خاطر نبرد با دولت امپراطوري روم براي تسلط بر ارمنستان و ضميمه آن نواحي به ايران و ايجاد منطقه حايل بين ايران و امپراطوري روم مهم ترين و بزرگ ترين لشکرکشي هاي تاريخي در آذربايجان انجام گرفته است و به علت نياز به دفاع در مقابل هجوم دشمنان يا استقرار نيروهاي تدافعي و احداث پادگان هاي نظامي ضرورت چنين ايجاب کرده که در تمام کوهستان هاي بلند و مهم استراتژيکي قره داغ آذربايجان ، قلعه هاي نظامي احداث و ايجاد گردد .

نام قلعه ارشق شايد مشتق از کلمه « ارشک » يا « اشک » که لقب شاهان اشکاني بوده گرفته شده و اين قلعه نيز به نام يکي از شاهان آن سلسله بنا شده ، و در درازاي تاريخ به نام قلعه ارشق معروف گشته است و در حال حاضر آثار به دست آمده در محدوده ارشق اين واقعيت را که قلعه ارشق از قلعه هاي نظامي دوره اشکانيان بوده است نشان مي دهد .

با توجه به کثرت زياد آثار اشکانيان در اين محل ، شمامل قلعه هاي نظامي و بناها به دليل سلطه نظامي اشکانيان سلطه بر بيگانگان ، حمله به يونان روم ، قفقاز و روسيه جنوبي و مقابله با هجوم آنها در مسير گذرگاهها در بين صخره هاي عميق خطرناک ، قلعه هاي مستحکمي توسط آن قوم ساخته شده که بقاياي معماري آنها نشانگر قدرت و عظمت سلسله اشکانيان در اين مناطق مي باشد . معماري قلعه ارشق بر روي صخره طبيعي و دامنه هاي اطراف آن مي باشد . ديواره قلعه صخره خطرناک عمودي شکل طبيعي بوده ، گويا بدست بشر صخره ها پيرايش يافته اند علت پيدايش اين صخره هاي عميق در منطقه فوران کوه آتشفشاني سبلان و فرسايش طبيعي بوده است . صعود به قلعه فقط از ضلع جنوب شرقي آن امکان پذير مي باشد و اين قلعه از نظر پلان معماري شباهت زيادي به معماري قلعه قهقه و قلعه بابک دارد . داراي چندين برج مدور در دور قلعه با مصالحي از سنگ تراش خورده و سارج بوده ، تنها قسمتي از اين معماري باقي مانده ، و در قسمت فوقاني قلعه خرابه هايي از بناهاي سنگ و آب انبار هاي سنگي که توسط انسانهاي دوره تاريخي کنده و ساخته شده ، شکوه و عظمت زيبايي قلعه مي باشد به چشم مي خورد . معماري قلعه ارشق با گذشت زمان در اثر عوامل طبيعي و انساني تخريب شده و ميراث فرهنگي در صدد بررسي مطالعات باستانشناسي و حفظ و احياء آن مي باشد . با توجه به نوع معماري مواد فرهنگي موجود در قلعه مي توان استناد نمود ، بنيان اوليه اين قلعه به اوايل دوره اشکانيان بر مي گردد ، و در دوران هاي مختلف اسلامي و تاريخي از جمله دوره ساساني  ، سلجوقي و ايلخاني ، با توجه به آثار باقي مانده از آنها به عنوان قلعه نظامي و دفاعي در مقابله با هجوم بيگانگان چندين قرن استفاده شده است .