مقبره شيخ حيدر

 مقبره شيخ حيدر که بنايي است برج مانند ، تحت شماره ??? به ثبت آثار باستاني ملي رسيده ‌است . اين مقبره در باغ سبز و با صفايي که قبرستان قديمي مشگين شهر بوده و الان در مرکز شهر است ، واقع شده ‌است . شيخ حيدر پادشاه اسماعيل اول مي ‌باشد ، در مورد قدمت بنا و تاريخ احداث آن روايات تاريخي گوناگوني وجود دارد . عده‌ اي از باستان شناسان و مورخين سال بناي آن را اوايل قرن دهم يعني سال ??? هجري قمري مي‌ دانند . بند برج بنا به احتمال قوي از سوره ‌هاي قرآن به صورت کاشي ‌هاي فيروزه ‌اي در متن آجر تزئين شده ‌است .قبل از اينکه متن آن خوانده شود اينجا را بقعه الله علي الله مي ‌گفتند . داخل مقبره از دو طبقه تحتاني و فوقاني تشکيل شده‌ است و درب ورودي سردابه در شمال برج قرار دارد که به وسيله يک راه پله بلند به راه باريک منتهي به سردابه راه يافته ‌است . طاق اين قسمت بر روي ستون آجري در وسط و ديوار هاي جانبي قرار دارد . مدفن شيخ حيدر در منتهي اليه سردابه قرار گرفته ‌است پلان داخل برج يا اتاق فوقاني به شکل ??ضلعي منظمي است که هر ضلع آن ??/? است و به علت احداث شيار هاي سراسري در سطح داخلي برج بنا بلند تر ساخته شده‌ است و ارتفاع بيشتري دارد .

 گفته مي شود اين بنا منسوب به شيخ حيدر ، پدر شاه اسماعيل اول مي باشد . مقبره ياد شده به شکل برج مدور و با ارتفاع 5/18 متر و قطر 5/10 مي باشد . اين بنا از خارج با کاشي هاي فيروزه اي رنگ به آيات 27 - 28 و 29 سوره فتح و همچنين لفظ « جَل جلالُهُ » را اشکال مختلف و با خط کوفي بنايي مزين گشته است .

در مورد قدمت بنا و تاريخي احداث آن اظهارات گوناگوني ابراز شده است که « دونالد ويلبر » معتقد است اين بنا از آثار قرن 7 و 8 ه .ق .است و در دوره صفويه به تکميل و تزئينات کاشي کاري آن همت گماشته اند . با توجه به تخريب کتيبه به جاي مانده مقبره که تاکنون هيچ سند و مدرکي مبني بر تاريخ دقيق احداث اين بنادر دست نبوده . اخيرا توسط آقاي قوچاني ، کارشناس سازمان ميراث فرهنگي کشور کتيبه موجود بر سر در ورودي اين برج بازخواني شده که آن را به سال 731 ه .ق . يعني دوره حکومت ابو سعيد بهادرخان آخرين حکمران سلسله مغول در ايران نسبت مي دهند .

در سال 1380 طرح سامان دهي حريم مقبره در هيئت دولت به تصويب رسيد . اين طرح شامل دو مرحله کلي است ، مرحله اول شامل بازسازي کتيبه هاي فروريخته و مرمت بناي تاريخي و مرحله دوم ساماندهي اطراف اين اثر مي باشد .

لازم به يادآوري است مقبره شيخ حيدر در تاريخ 18 تيرماه 1311 ه .ش . تحت شماره 184 جزو آثار ملي کشور به ثبت رسيده است .

مقبره منسوب به شيخ حيدر در مشکين شهر واقع شده و به شکل استوانه و به ارتفاع ?? متر است  . خارج بنا استوانه اي است ولي داخل آن دوازده ضلعي منتظم است  . سرداب آن نيز زير برج قرار دارد و داراي يک در ورودي در شمال برج مي باشد .

 نشاني اثر: ايران ، استان اردبيل ، شهرستان مشکين‌ شهر .

اين بنا که در ميان باغ سبز و باصفايي که قبرستان قديمي مشکين شهر (خياو) بوده در حدود مرکز شهر واقع گرديده است .