قلعه خسرو

موقعيت قلعه

قلعه خسرو در 30 کيلومتري شمال غرب اردبيل قرار دارد . اين قلعه‌ که با شيوه خشکه چين سنگي ( با مصالح سنگي بدون استفاده از ملات ) ساخته شده است ، به دوره مفرغ جديد ( 1700 تا 1450 سال پيش از ميلاد ) تعلق دارد .

کاوش در قلعه

در فصول پيشين کاوش ، سفال ‌هايي از عصر مفرغ جديد و نشانه ‌هايي از استقرار جوامع با ساختار پيچيده سياسي و اجتماعي در اين قلعه به دست آمده بود . بر اساس دلايل باستان‌ شناسي جوامع پيچيده سياسي و اجتماعي اولين بار در دوره مفرغ جديد شکل گرفته است . با توجه به اينکه اين منطقه در دوره‌ هاي مختلف به ‌ويژه در عصر مفرغ مورد تاخت و تاز اقوام مهاجر بود و با در نظر گرفتن اقتصاد کشاورزي و دامداري در عصر مفرغ به نظر مي رسد ، قلعه ‌هاي هفت ‌گانه نقش محافظت از قلعه مرکزي خسرو و زمين ‌هاي کشاورزي و مراتع دامداري آن را به عهده داشتند . گورستان کوچکي نيز شامل 10 تا 20 گور در کنار قلعه ‌هاي هفت‌ گانه وجود دارد که تعداد کم قبور آن نشان‌ گر اقماري بودن اين قلعه ‌ها است . اين گور ها نشان‌ دهنده مالکيت يا تسلط قلعه مرکزي بر نواحي اطراف و سند تملک خانواده‌ يا قبايل ساکن در قلعه مرکزي يا قلعه ‌هاي اقماري بر روي اين مراتع هستند . کاوشگران در بررسي ‌هاي خود در اين منطقه آثار بند و کانال ‌هاي آب‌ رساني مربوط به دوره مفرغ جديد را شناسايي کردند . فرضيه سرپرست کاوش در قلعه خسرو اين است که ساکنان اين منطقه پس از احداث بند روي رودخانه قره‌ سو که در کنار قلعه خسرو قرار دارد ، توسط اين کانال ‌هاي سنگ‌ چين آب رود را به طرف زمين‌ هاي اطراف هدايت مي‌ کردند .

قلعه در دوره مفرغ

قلعه باستاني خسرو در عصر مفرغ جديد شکل گرفت و استقرار آن تا عصر آهن 1 ( 1500 تا 1200 سال پيش از ميلاد )، عصر آهن 2 ( 1200 تا 800 سال پيش از ميلاد ) و عصر آهن 3 ( 850 تا 550 سال پيش از ميلاد ) تداوم داشت . در اواخر عصر آهن 3 اين قلعه کاملا متروک شد و استقرار در آن به قلعه ديگري که متعلق به دوره هخامنشي است ، منتقل شد . اين قلعه هخامنشي در حدود 700 متري قلعه خسرو قرار دارد که در حال حاضر باستان‌ شناسان مشغول بررسي روي آن هستند .

عمر قلعه خسرو، 2200 سال پيش از ميلاد

با کشف ديواره هاي قلعه باستاني خسرو ، نشانه هايي از استقرار جوامع پيچيده در شمال غرب ايران به اثبات رسيد . در فصل هاي قبلي کاوش ، سفال هايي از عصر مفرغ ( برنز ) در حاشيه در اين قلعه به دست آمده بود که با لايه نگاري و ساليابي ، قدمت اين منطقه به 2200 سال پيش از ميلاد رسيد .

قلعه خسرو بزرگترين قلعه ‌هايي است که متشکل از يک ارگ و يک شارستان است . اين قلعه بر فراز ارتفاعات طبيعي منطقه بنا شده است . در بخش غربي اين قلعه گورستاني به سبک گور هاي چهار چينه خرسنگي و مشابه با آنچه که در ناحيه قفقاز به دست آمده ، کشف شده است . از مهم ‌ترين ويژگي ‌هاي اين قلعه کشف بقايايي از دوران مفرغ جديد در اين محوطه است.

در محوطه قلعه خسرو 4 ترانشه تعبيه شد که منجر به کشف ديواره دفاعي قلعه شد . اين ديواره با توجه به مطالعات تطبيقي متعلق به عصر برنز تشخيص داده شده است که فرضيات تيم باستان شناسي در فصول قبلي کاوش را قطعيت مي بخشد .

مطابق مطالعات پيشين در منطقه شمال غرب ايران قديمي ترين تمدن در اين محدوده تمدن مانايي بوده که يافته هاي جديد قدمت اين منطقه را 1000 سال بيشتر کرده است .

تمدن مانايي در حوزه آذربايجان غربي به عنوان اولين تمدن از جوامع پيچيده بشري است که به مرور زمان به قفقاز و آناتول منتقل شده است .