سکوهه يا سه کوهه ، يکي از آبادي ‌هاي بسيار قديمي سيستان و مربوط به دوران قاجار است که در ?? کيلومتري جنوب غربي زابل واقع شده ‌است . بناي اصلي آن از سه قسمت به هم پيوسته ارگ جنوبي ، ارگ شمالي و ارگ ميداني تشکيل شده ‌است .
 
ارگ جنوبي
شامل يک حياط مرکزي با مجموعه ‌اي از اتاق ‌ها در اطراف و يک ايوان بلند و باريک در ضلع شمالي مي‌ باشد و متعلق به حاکم آن زمان بوده‌ است .
 
ارگ شمالي
اين قسمت معروف به فلک سر ( ملک سار ) است و از وسعت کمتري نسبت به ارگ جنوبي برخوردار است . اين قسمت استراحتگاه حاکم و همرا او بوده ‌است . نماي بيروني چند ضلعي و تمام سطح گنبد و طاق ‌ها ي آن پوشيده ‌است .
 
ارگ ميداني ( ميدان مرکزي )
قلعه نسبتاً بزرگي است که حدفاصل ارگ جنوبي و ارگ شمالي است و در داخل آن اتاق‌هايي وجود دارد که جايگاه خادمان و محافظان حاکم بوده ‌است .
 
ويژگي معماري
مصالح مورد استفاده از کاه گل ، خشت خام و ملاط هاي گچ و خاک مي‌ باشد .
 
يکي از نکات قابل تامل در اين بنا معماري کهن آن است نشان دهنده بخشي از تاريخ معماري اين منطقه را در حدود 300 سال به تصوير مي کشد .
بناي مذکور در مرکز روستاي سه کوهه بر بالاي تپه اي نسبتا مرتفع که گردا گرد آن را دشتي نسبتا هموار قرار گرفته است قرار دارد .
اين بنا در زميني مرتفع و مستطيل شکل با مساحت 3700 متر مربع که تنها راه ورودي آن قسنت شرق است که با يک سراشيبي تند به ميدان روستا راه پيدا مي کند، ورودي ديگر آن در قسمت غربي است که نسبتا تخريب گشته و در ميان خانه هاي روستا محصور گشته است .
 
وجه تسميه :
سه کوهه در لهجه محلي سکو تلفظ مي گردد . اين نام بنا بر نظر بعضي افراد گرفته شده از کلمه سکايي يا سکاها است . ولي اين نظر در مقابل نظريه ايي که بنا به اظهارات افراد محلي ، گفته مي شود مردود است . و بنا به اظهارت ، اين منطقه زماني به خاطر در مسير قرار داشتن آب رودخانه زير آب بوده و بعدها بخاطر تغيير مسير رودخانه هيرمند بتدريج خشک شده و از زير خاک بيرون آمده ابتدا اين سه برآمدگي از آب بيرون آمده و به صورت سه جزيره در بين اب نمايان بوده که مردم به اين دليل به آن سکوهه يا سکوا مي گويند و بر روي آن بنايي از خود بيادگار گذارده اند .
 
تاريخچه اثر  :
قلعه سه کوهه يکي از قلعه هاي معروف سيستان  مي باشد که در دوران افشاريه تا اواخر دوران ناصر الدين شاه قاجار آباد و معمور بوده و به عنوان آخرين کرسي نشين سيستان به ثبت رسيده است . بنيانگذار آن خاندان سرابندي بوده است که در فرايند مهاجرت در دوره نادر شاه وارد سيستان مي شوند . اوج حيات سياسي و نظامي اين قلعه مربوط به زمان ناصر الدين شاه قاجار است بگونه ايي که در جريان تکاپو هاي استعماري دولت انگلستان و جدا سازي بخش هايي از ايران نقش بازدارنده مهمي را ايفا نموده و در لشکرکشي به هرات نقش فعالي را عهده دار بوده است .
 
( سردار عليخان سربندي ) اولين کسي بود که به حکومت مرکزي دولت ايران گردن نهاد و پرچم ايران را در سال 1231ه .ش برفراز قلعه سه کوهه بر افراشت . حاکم قلعه در زمان افشاريه مير قنبر خان بوده و پس از وي مير کوچک خان که قلعه جنوبي به نام اوست و فرزندانش لطفعلي خان و بعد برادرش عليخان که حاکمان بعد سيستان هستند که عليخان اولين کسي است که نسبت به ايران اظهار تابعيت کرده و دختر بهرام ميزرا يکي از شاهزاده خانم هاي ايراني را به همسري گرفت و به خانواده سلطنتي متصل شد که برج فلک سر را براي اين نو عروس بپا کرد .
 
پس از عليخان که توسط برادرزاده اش ( تاج محمد الدين سردار پردل خان ) در برج فلک سر به قتل رسيد . ديگر جانشينان سربندي ها بطور محلي حکومت کردند و حکومت از اين خاندان گرفته شد و به امراي قائن داده شد ولي سربندي ها بطور محلي حکومت کردند .
 
شواهدي بدست آمده که در اين قلعه ضرابخانه سکه بوده که در آن زمان بنام حاکم سکه ضرب مي شد .
 
موقعيت اسقرار قلعه  :
بناي مذکور در مرکز روستاي سه کوهه بر بالاي تپه ‎اي نستا مرتفع که گرداگرد آن را دشتي نسبتا هموار فرا گرفته است قرار دارد اين بنا در 33 کيلومتري جاده زابل به زاهدان طول جغرافيا 28 ، 26 ، 61 و عرض 44 ، 46 . 30 قرار گرفته است . از شمال غربي به قلعه سام و از شمال شرقي به دشت هايي که صورت نيم دايره‎اي بزرگ روستا را فرا گرفته و از جنوب به روستاي دل ‎آسا و از غرب به اراضي روستاي لوتک مي‎ رود مي گردد .
 
اين بنا را مي ‎توان پس از کوه خواجه يکي از بلند ترين عارضه در دشت سيستان ذکر کرد که توسط بشر ساخته شده است . اين بنا در زميني مرتفع و مستطيل شکل با مساحت 3700 متر مربع که تنها راه ورودي آن قسمت شرقي که با يک سراشيبي تند به ميدان روستا راه پيدا مي ‎کند ، ورودي ديگر آن در قسمت غربي است که نسبتا تخريب گشته و در ميان خانه ‎هاي روستا محو گشته است . قابل ذکر است ارگ سوس که در واقع سومين برآمدگي يا سومين کوه اين اثر است با مساحت 2000 متر مربع در قسمت شمال غربي قلعه به فاصله حدود 20 متر قرار دارد که در حال اضر بصورت مسکوني از آن استفاده مي ‎شود که گمان مي رود و از شواهد چنين به نظر م‎آيد که روزگاري اين ارگ و قلعه لبه هم پيوسته بوده اند .
 
تاريخچه اثر  :
اگر بخواهيم از قدمت قلعه گفته باشيم بايد به گذشته بسيار دورتر و قبل از نادرشاه برگرديم . خود سه کوهه همانطوري که گفته شد از قبل وجود داشته است و بعنوان يکي از شهر هاي بزرگ سيستان مطرح بوده است . در زمان نادرشاه افشار چون جمعيت منطقه سيستان کم بوده است جهت افزايش جمعيت منطقه ، نادرشاه مايل بوده در مدت کوتاه بر جمعيت سيستان بيفزايد، از روش کوچ اجباري استفاده کرد و فرمان داد صدها خانوار از اقوام سربنديهاي قبايل چادر نشين ايالت شيراز را به آنجا بفرستند رئيس قبيله ميرقنبر تحت عنوان کلانتر در سکوهه مستقر شد .
در اين زمان هر چند که جمعيت سيستان چندان زياد نيست اما از نژادهاي گوناگوني تشکيل شده است که عبارتند از ايراني‎هاي بومي منطقه سربنديها که به فرمان نادرشاه به اين ناحيه نقل مکان کرده اند .
جانشينان ميرقنبر عبارت بودند از پسرش مير کوچک سپس نوه اش محمدرضاخان و بالاخره ميرخان . به علت کم توجهي حکومت فتحعلي شاه به اين منطقه دور افتاده تقريبا بطور مستقل عمل مي‎کرد او به پيروي از همسايگان بلوچ خودش بيش از پيش به زمين هايي دست گذاشت که به قبايل کياني تعلق داشت و او پس از مرگ پنج فرزند بر جاي گذاشت ، محمود رضا خان ، عليخان ، شاهنوازخان ، سردار محمد و محمدرضا ، محمد رضا هم از لحاظ عرف و هم از لحاظ شرع رييس قبيله به شمار مي آمد .
بنابراين او بدون هيچ مخالفتي ميراث پدري را تصاحب کرد اما چون هفت پسر از خود باقي گذات و براي پسر ارشدش لطفعلي خان ارجحيت خاصي قايل بود با صلب امتياز از برادر خود عليخان و بر خلاف آداب و رسوم رايج منطقه وي را به جانشيني خود منصوب کرد .
 
عليخان اولين کسي بود که تسليم حکومت ايران شد و پرچم ايران را روي سه کوهه به سال 1852 ميلادي برافراشت ، عليخان رييس
طايفه سربندي نسبت به ايران اظهار تابعيت نموده و با ازدواج با يک شاهزاده خانم ايراني مقتخر گرديد . ( دختر بهرام ميرزا )
و پس از بازگشت به سيستان برج گوشه شمالي سه کوهه را جهت اقامتگاه نوعروس و همسر تازه خويش برپاساخت وآن را برج فلک سر ناميد .
پايان حکومت عليخان سرابندي  :
يکي از رويداد هاي مهمي که در منطقه سيستان در آن زمان رخ داده بود اين بود که عليخان سربندي به دست پسر عموي خود تاج محمد دين سردار پردل خان در برج فلک سر به قتل رسيده بود . اين واقعه يکي از رويداد هاي مهم اين ناحيه بوده است که بيلو شرح مفصلي از آن را در گزارشات مـأ موريت در سيستان ذکر کرده است .
بدين طريق بود که عليخان سربندي دوران حکومتش در سيستان به پايان رسيد وسردار پردل خان جاي او را گرفت ، که حکومت او تا حدود يکصد سال پيش ( اواخر قاجاريه ) ادامه داشته است .
گفتني ها حاکي از آن دارد که در آنجا 1200 خانه گلي وجود داشته است و در نقشه هاي جغرافيا سه کوهه را به منزله يکي از بزرگ سيستان ضبط کرده اند که حدود بيش از هزار نفر جمعيت و 50 سرباز درآنجا مستقر بوده است . بر اساس پرس وجويي که از کهنسالان روستا به عمل آمده ميگويند در اين قلعه سکه ضرب ميشده است و همينطور چاهي در ضلع جنوبي قلعه وجود دارد که به هنگام جنگ جسدها را داخل آن مي انداختند، اين چاه بسيار عميق بوده به طوريکه هنگاميکه اهالي سنگ در آن ميانداخته اند صداي آن شنيده نمي شده است امروزه از اين نقطه چاله اي باقي مانده است که خاک آن را پر مرده است .
به هر حال اين قلعه بخشي از تاريخ سيستان است که مسايل سياسي و اجتماعي زيادي درآن رخ داده است و بخشي از تاريخ چند صد ساله اخير سيستان را يدک مي کشد .