يکي از قديمي‌ ترين جايگاه‌ هاي فسيل ايران منطقه اي در مراغه است . ببر شمشير دندان که برخي به آن ببر دندان خنجري هم مي ‌گويند ، ‌در اين جايگاه زندگي مي ‌کرده ‌اند . زرافه‌ هاي گردن کوتاه ، ببر دندادن خنجري ، گورخر کوچک ، فيل کوچک و کفتار در اين محل زندگي مي‌ کرده ‌اند .
فسيل‌هاي منطقه فسيلي مراغه قدمت هفت ميليون ساله اين منطقه را به عنوان نخستين اثر ملي ، طبيعي و فسيلي ايران بازگو مي ‌کنند .
 
اين منطقه يکي از غني ‌ترين مناطق سنگواره‌ اي جهان بوده و در آخرين مطالعات صورت گرفته فسيل هاي اجداد ماموت ، زرافه و آهو در اين منطقه کشف شده است . لايه‌ هاي فسيلي موجود در مراغه مربوط به اواخر دوران نوزيستي زمين ‌شناسي يعني چهار تا هفت ميليون سال قبل هستند که با انجام کاوش هاي علمي مي ‌توان اطلاعات بسيار دقيقي را از زندگي جانوران غول ‌پيکر در اين منطقه به دست آورد . منطقه فسيلي مراغه به دليل دارا بودن فسيل ماستادون و ماموت ‌ها ( سنگواره‌ هاي پيش از تاريخ ) داراي شهرت جهاني بوده و هم اکنون مورد حفاظت ويژه سازمان حفاظت محيط زيست قرار دارد . منطقه فسيلي مراغه به عنوان نخستين اثر ملي ، طبيعي و فسيلي ايران از بالا ترين رده ‌هاي حفاظتي سازمان محيط زيست است . به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي اين منطقه در شوراي عالي حفاظت محيط زيست ايران به عنوان اثر ملي و طبيعي به تصويب رسيده است .
 
در حدود يک قرن پيش استخوان ‌هاي منطقه فسيلي مراغه را به بقاياي آدم هاي قوي‌ هيکل ، آدم‌ هاي شاخدار ، اسب شاخدار و ديو نسبت مي ‌دادند . مطالعات انجام شده طي يک قرن اخير توسط حفاران و مکتشفان داخلي و خارجي نشان داد که در اين منطقه فسيل هاي مهره داران نيز وجود دارد .
 
« بهشت فسيلي مراغه » عنواني است که از سوي فسيل ‌شناسان به اين منطقه داده شده است . فسيل‌ هاي مهره‌ دار مراغه از مدت ‌ها پيش نظر زمين شناسان را به خود جلب کرده و از همين رو محققان زيادي از روسيه ، آمريکا ، فرانسه و ژاپن در اين ناحيه کار کرده‌ اند ، به گونه‌ اي که بخشي از نمونه‌ هاي فسيلي در موزه ‌هاي تاريخ طبيعي وين ، پاريس ، لندن و لس ‌آنجلس در معرض نمايش قرار دارند .
 
سازمان محيط زيست نيز نظر به اهميت اين منطقه برنامه ‌هايي چون ادامه مطالعات جامع ديرين ‌شناسي ، شروع عمليات اجرايي و ساختماني مرکز تحقيقات و موزه فسيل شناسي و ايجاد اولين موزه صحرايي (field museum )  را آغاز کرده است . نماينده موزه تاريخ طبيعي تهران در مراغه به ايسنا مي‌ گويد : با توجه به اهميت اين منطقه در فسيل شناسي در نظر داريم تا در قالب يک طرح بزرگ ، ژئوتوريسم اين منطقه را احيا کنيم ، به ويژه در غار هايي چون غار کبوتر که از اعجوبه‌ هاي آفرينش محسوب مي‌ شوند .
 
منطقه فسيلي مراغه به عنوان اولين اثر ملي - طبيعي فسيلي به مساحت ???? هکتار ثبت شده و بالاترين رده حفاظتي را اخذ کرده است . اکنون دانشگاه تبريز سرپرستي پروژه کاوش و تحقيقات منطقه فسيلي مراغه را به عهده داشته و تاکنون بقاياي ارزشمندي از اين ناحيه کشف شده است .
 
در خصوص نگهداري اين آثار اولين موزه ديرينه شناسي و سنگواره ايران به مساحت ? هزار متر مربع در مراغه احداث مي ‌شود تا آثار مکشوفه در آن نگهداري شوند . هم چنين قرار است تا آثاري که قبل از انقلاب توسط آمريکايي ‌ها براي مرمّت از ايران خارج شده ، طبق راي دادگاه لاهه به ايران عودت داده شده و در اين موزه به نمايش درآيند .
 
با کشف بيش از ??? فسيل از گونه هي مختلف جانداران عظيم الجثه شهرستان مراغه در آذربايجان شرقي ، اين منطقه عنوان بهشت فسيلي ايران را به خود اختصاص داد .
تنوع و تعداد گونه هاي جانوري در رسوبات باقي مانده و فسيل هاي مکشوفه در اين منطقه شامل گونه هاي جوندگان ، اسب ها ، گوشتخواران ( ببر دندان ، گرگ ها ، خرس ها ) ، فيل ها و ? گونه از جنس پرندگان است ، منحصر به فرد است .
به گواه نظرات دانشمندان و محققان ، آذربايجان شرقي ميليون ها سال قبل ، در دوره دوم و سوم زمين شناسي ، قبل از فوران آتشفشان سهند ، محل استقرار و زندگي حيوانات عظيم الجثه بود .
به طوري که قدمت جستجو و کاوش در اين منطقه به يک قرن و نيم باز مي گردد .
در ايران منطقه مراغه از مناطق منحصر به فرد در دنيا است که داري فسيل هي متنوع مهره داران بوده و از مدت ها پيش نظر محققان و زمين شناسان داخلي و خارجي را به خود جلب کرده است .
وي با اشاره به ين که نخستين حفاري در منطقه فسيلي مراغه از سوي يک بازرگان روسي انجام شد و گونه هاي فسيلي در اکثر مناطق آذربايجان شرقي وجود دارد ، در حال حاضر تنها ?? هزار متر مربع ، مساحت فسيلي توسط گروه هاي کاوشگر هلندي و فنلاندي حفاري شده است .
علاوه بر مناطق مذکور ، مطالعات و کتشافات جديد نشان مي دهد که در بخش هاي ازيوند در شمال ، مرند و ورزقان اينگونه فسيل ها وجود دارند .
طبق مطالعات باستان شناسي و فسيل شناسي قدمت فسيل هاي کاوش شده به ? تا ?? ميليون پارسال باز مي گردد .
علاوه بر راه اندازي اين مرکز ، نخستين و بزرگ ترين موزه فسيل از ديگر بخش هاي اين مجموعه است .
مرکز تحقيقات فسيل شناسي مراغه ، با هدف شناسيي و جمع آوري فسيل ها و پژوهش هاي علمي راه اندازي شده است .
در سال ، ???? بخشي از فسيل هاي مکشوفه منطقه مراغه از سوي کاوشگران کشورهاي فرانسه ، هلند ، روسيه ، انگستان به موزه هاي مشهور جهان انتقال يافت .
علاوه بر موزه وين ، در سال ???? ديرينه شناسي فرانسوي به نام « مک کيونيم » به مدت ? ماه همراه با ?? نفر ، حفاري وسيعي در مراغه بويژه در مناطق کرم آباد ( کرجاوه ) نزديک رودخانه مردق چاي و کوپران ، شليلوند و کرمجوان انجام داد و فسيل هاي جمع آوري شده در موزه تاريخ طبيعي لندن بري مطالعه انتقال داده شد .
نبودن موزه هاي استاندارد در سال هاي گذشته موجب مي شد تا فسيل هاي کشف شده براي نگهداري و مطالعات به موزه هاي خارج از کشور انتقال داده شود .
اين که جابه جايي فسيل ها موجب تخريب اين منابع ارزشمند مي شود و راه اندازي موزه هاي صحرايي ضروري است ، در حال حاضر مطالعات اوليه پايه ي به منظور ايجاد موزه هاي صحرايي از سوي کارشناسان دفتر تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست در حال انجام است .
با توجه به تنوع بسيار زياد ، همه گونه هاي جانوري منطقه مراغه شناسيي نشده اند ، ولي مطالعات انجام شده حاکي از آن است که در اين منطقه انواع جانوران مهره دار در محدوده هند تا اروپا زندگي مي کرده اند و به همين دليل است که اين منطقه در جانورشناسي ديرينه در ايران و جهان از ارزش بالايي برخوردار است .