موزه قاجار در محله ششگلان که يکي از محلات قديمي تبريز است قرار دارد . در دوره قاجار عمارت هاي بسيار زيبايي در اين محله احداث شده بود که خانه امير نظام گروسي يکي از با ارزش ترين باز مانده هاي اين خانه هاي تاريخي است که هنوز هم با صلابت و عظمت خاص ، خود نمايي مي کند . اين خانه که اکنون از آن به عنوان موزه قاجار استفاده مي شود در دوره ناصر الدين شاه و در زمان پيشکاري امير نظام گروسي و توسط وي بنا شده است  .
منابع حاکي از آن است که در دوره هاي بعد نيز واليان آذربايجان در اين عمارت سکونت داشته اند . خانه امير نظام در سال 1370 هـ . ش توسط سازمان ميراث فرهنگي خريداري شده و با توجه به آسيب هاي جدي که به بنا وارد شده بود با حفظ ويژگي هاي معماري بنا و شاخص هاي سنتي مورد بازسازي قرار گرفت و در ارديبهشت ماه 1385 هـ . ش پس از اتمام عمليات بازسازي به عنوان موزه قاجار مورد بهره برداي قرار گرفت . دليل انتخاب اين بنا به عنوان موزه قاجار اهميت دارالسلطنه تبريز در دوره قاجار بوده است . در اوايل دوره قاجار در زمان عباس ميرزا اين شهر وليعهد نشين گرديد و پس از آن نيز جانشينان سلاطين قاجار در اين شهر مستقر شده و به هنگام رسيدن به سلطنت به پايتخت عزيمت مي کردند . همچنين در دوره جنگهاي ايران و روس اين شهر مرکز ثقل و مقر فرماندهي بوده است  .
 
ويژگي هاي معماري
عمارت امير نظام در دو طبقه و با زير بناي 1500 متر مربع ساخته شده است . ساختمان مشتمل بر دو حياط اندروني و بيروني است که باغچه ها و حوض ها زيبايي آن را دو چندان مي کند . 16 ستون با سرستون هاي زيبا ايوان سراسري را نگه داشته اند . در طبقه بالا پنجره هاي مشبک ارسي با شيشه هاي رنگي ، گچبري هاي نماي شمالي و جنوبي و همچنين آينه کاري ها و گچبري هاي تالار هاي داخلي و طنبي ها به زيبايي مجموعه مي افزايد . در زير زمين حوضخانه اي وجود دارد که از زيباترين قسمت هاي بنا است . ستون هاي استوار حوضخانه و آجر کاري سقف آن بسيار چشمگير است  .
 
تالار هاي موزه  :
تالار هاي طبقه اول : تالار سکه ، تالار بافته ، تالار چيني ، تالار آبگينه ، تالار فلزات ، تالار موسيقي ، تالار خاتم  .
تالار هاي طبقه دوم : تالار سنگ ، تالار اسلحه ، تالار رجال و فرامين ، تالار معماري و شهر سازي .
در تالار سکه مي توان انواع و اقسام سکه هاي نقره و طلاي عهد و سلاطين قاجار را مشاهده کرد . تالار بافته شامل پارچه هاي بسيار نفيس و با ارزش دوره قاجاريه و لباس هاي آن دوران و چند جفت پاپوش چرمي کودکانه را ديد که زيبايي خاصي به موزه بخشيده است . تالار چيني شامل ظروف سفالي و چيني زيبا و چشم نواز است که بعضي از آنها هم به سفارش رجال متشخصي ساخته و اسم سفارش دهنده هم در وسط ظرف ضرب شده است . پايه هاي قليال دوره ناصري و عهد مظفري نيز از ديگر اشياي نفيس اين تالار مي باشد . تالار فلزات شامل ظروف زيباي فلزي بوده که در نوع خود منحصر به فرد هستند  .
 
تالار موسيقي که يک عدد پيانوي بسيار قديمي ، يک دستگاه راديوي لامپي و سه دستگاه گرامافون همراه با صفحات بسيار نفس و گرانقيمت قديمي از اساتيد موسيقي سنتي آذربايجان همچون مناجات ها و تصانيف زنده ياد ابوالحسن اقبال آذر و اساتيد موسيقي سنتي ايران همچون کمانچه باقرخان و تار درويش خان و ... بوده که انسان را به وجد مي آورد گذرنامه استاد اقبال آذر ، يک عدد سه تار بسيار قديمي و يک عدد تار ايراني که پوست روي آن از بين رفته بود از ديگر اشياي جالب توجه اين تالار به شمار مي آيد  .
در طبقه دوم تالار سنگ شامل انواع لوازم و مجسمه هاي سنگي ، تالار اسلحه شامل انواع اسلحه هاي سر پر و ته پر به همراه باروت دان هاي چرمي و تالار فرامين که در آن تعداد قابل توجهي از تنديس ها و فرامين و احکام صادره که ممهور به مهر مظفرالدين ميرزا ( مظفرالدين شاه ) بود از نظر بازديد کنندگان مي گذشت  .
چندين دستگاه چندرسانه اي ( مالتي مديا ) نصب شده در اتاق ها اطلاعت قابل قبول و جامعي را در رابطه با هتل ها و مهمانسرا ها ، راه هاي مواصلاتي ، ابنيه هاي باستاني و غيره .... از سطح استان آذربايجان شرقي را به اطلاع بازديد کنندگان مي رساند  .
 
موزه قاجار در خيابان پاييني مقبره الشعراي تبريز ، جنب مدرسه فيوضات ، واقع در چاي کنار قرار دارد .
در تالار رجال و فرامين اين موزه تنديس ‌هاي زيبايي از عباس ميرزا نايب السلطنه ، امير کبير ، ميرزا محمد خان امير نظام زنگنه ، امير نظام گروسي و قائم مقام فراهاني به همراه تعدادي از اصل فرامين دولتي و دستورات اخذ ماليات و ميزان آن در اين تالار نگهداري مي ‌شود .
همچنين در تالار خاتم ، ميز و صندلي ‌هاي سلطنتي خاتم کاري شده و در تالار آبگينه انواع گلدان‌ هاي بلورين قديمي ، جعبه جواهرات و انواع سرويس بلورين از جمله آثار تاريخي نگهداري شده در موزه قاجار تبريز مي ‌باشد .
 
خانه امير نظام (موزه قاجار تبريز) در سال? ????شمسي از سوي سازمان ميراث فرهنگي خريداري شده و با توجه به آسيبهاي جدي که به بنا رسيده بود با حفظ ويژگيهاي معماري بنا و شاخصهاي سنتي مورد بازسازي قرار گرفت .