● ارزیابی وضع موجود:
▪ نظام مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی:
الف) ضعفها و تهدیدها
۱) غفلت از فراگیری (تلفیق) آموزشی در اساسنامه سازمان آموزش و پرورش استثنایی
۲) حذف بخش اجرایی از اختیارات قانونی مصوب مجلس سازمان آموزش و پرورش استثنایی بعد از اجرای طرح تجمیع واحدهای مرتبط با آموزش در سازمان آموزش و پرورش استان‌ها
۳) کم توجهی به مفهوم وسیع‌تر تامین نیازهای ویژه آموزش و پرورش برای مشکلات شکست تحصیلی در ایران
۴) کمبود قانون بالادستی حمایت از معلولان و یا ناقص بودن آن‌ها؛ همانند نقص در قانون جامع معلولان
ب) قوتها و فرصتها
۱) وجود دستگاه مستقل برای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی کلان و نظارت بر آموزش و پرورش ویژه
۲) توجه مؤثر بر ارتقای آموزش تلفیقی یا فراگیر با اجرای طرح تجمیع در سازمان آموزش و پرورش استان‌ها
۳) سرمایه‌گذاری قابلی در توسعه‌ی کمی آموزش و پرورش استثنایی در ایران با تمهیدات سرمایه‌ی زیربنایی و بیمه‌ی درمان و بیمه آتیه دانش‌آموزان استثنایی
۴) توجه مؤثر به آموزش و پرورش قبل از دبستان در گروه‌های مختلف استثنایی و اعطای نقش تدریجی مداخله به هنگام به آن
۵) وجود آمادگی تخصیصی و سرمایه زیربنایی در گسترش برنامه مداخله به هنگام در کشور؛ به گستره‌ای از تخصص‌های آموزشی و توان بخشی
▪ نظام منابع انسانی:
الف) ضعفها و تهدیدها
- تداوم نامناسب مرکز تربیت معلم استثنایی با سطح کاردانی
- وجود معلمان حق‌التدریس و سرباز معلم با دانش و مهارت ناکافی؛
- کمبود نیروهای تخصصی حوزه توانبخشی در مدارس استثنایی
ب) قوتها و فرصتها
- افزایش آمار شاغلین با مدارک علمی لیسانس و بالاتر در مقایسه با آموزش و پرورش عادی
- وجود توان علمی و تخصصی در مدارس استثنایی برای آموزش معلمان مدارس عادی برای ارتقای دانش و مهارت معلمان در تامین نیازهای ویژه
▪ نظام منابع مالی:
الف) ضعفها و تهدیدها
- ناکافی بودن منابع تخصیصی دولتی و درآمدی برای تامین نیازهای ویژه مرتب معلولیت به نحوی که هزینه اضافی به خانواده تحمیل نشود.
- ناکافی بودن تنوع منابع درآمدی؛ علی‌رغم وجود تنوع منابع در اساسنامه سازمان
ب) قوتها و فرصتها
- وجود منبع مالی ویژه برای دانش‌آموزان استثنایی با برنامه‌های ویژه بیمه‌ی درمان، بیمه‌ی آتیه
- تنوع منابع پیش بینی شده در قانون تشکیل سازمان آموزش و پرورش استثنایی
▪ نظام برنامه‌ریزی درسی:
الف) ضعفها و تهدیدها
- کم توجهی به تفاوتهای فردی در برنامه‌ریزی درسی و عدم انعطاف در تامین نیازهای ویژه تحصیلی هر دانش‌آموز در ساختار آموزش و پرورش
- نبود جایگاه مناسب برای برنامه‌ریزی درسی فردی شده در نظام برنامه‌ریزی درسی در ایران برای تامین نیازهای ویژه دانش‌آموزان
- نداشتن استقلال مدارس در تامین برنامه درسی در مدارس استثنایی و عادی
ب) قوتها و فرصتها
- تجربه موفق در تالیف کتابهای درسی ویژه برای گروه‌های مختلف استثنایی، به ویژه در دوره قبل از دبستان
- وجود دانش و مهارت حداقل قابل قبول در شاغلین مدارس ویژه برای تحول علمی و فناوری در نظام برنامه‌ریزی درسی
▪ نظام تحقیقات:
الف) ضعفها و تهدیدها
- ایجاد فاصله بین سازمان آموزش و پرورش استثنایی و پژوهشکده مربوطه از نظر هماهنگی کامل نیازهای ویژه پژوهش بعد از ادغام پژوهشکده استثنایی در پژوهشگاه
ب) قوتها و فرصتها
- وجود پژوهشکده استثنایی و شورای تحقیقات استان‌ها، با تجربه‌ای ۱۲ ساله از تحقیقات ویژه
- ادغام پژوهشکده‌ی استثنایی در پژوهشگاه و فراهم شدن فرصت مشارکت تحقیقاتی همه بخش‌های آموزش و پرورش در حوزه کودکان استثنایی و آموزش و پرورش فراگیر
● راهبردها:
۱) تشخیص کودک استثنایی و مداخله به هنگام باشد.
۲) برای پیشگیری، تشخیص، مداخله و آموزش کودک نیازمند آموزش ویژه بین دستگاه‌های مختلف، از جمله آموزش و پرورش استثنایی، وزارت بهداشت، بهزیستی و وزارت رفاه (بیمه ها)، هماهنگی کامل برقرار باشد.
۳) فاصله میان تشخیص و مداخله پیش از دبستان اهمیت زاید الوصفی درآموزش و توانبخشی کودک استثنایی دارد و لازم است به این دوره طلایی (که دوره مهد کودک وپیش دبستانی را در بر می‌گیرد) توجه شایسته‌ای شود.
۴) آموزش و پرورش استثنایی لازم است بر اساس فلسفه و رویکرد آموزش فراگیر باشد. این امرمستلزم زمینه‌سازی فرهنگی و اجتماعی به ویژه در آموزش و پرورش عادی است.
۵) سازمان آموزش و پرورش استثنایی در امر پیشگیری نیز مشارکت فعال داشته باشد.
۶) معلمانی با مهارت‌های کافی برای آموزش کودکان استثنایی در نظام آموزش فراگیر تربیت شوند و سطح دانش و مهارت‌های معلمان فعلی آموزش وپرورش عادی و استثنایی نیز افزایش یابد.
۷) بر آموزش زبان به عنوان مهارت اساسی تعلیم و تربیت در نظام آموزش و پرورش استثنایی تاکید شود.
۸) انعطاف‌پذیری آموزشی و مدرسه محوری در نظام استثنایی تقویت شود.
۹) برنامه آموزش انفرادی در آموزش و پرورش استثنایی رایج شود.
۱۰) ضریب پوشش آموزش و پرورش استثنایی به حداکثر افزایش یابد و همه طبقات کودکان استثنایی را در برگیرد.
۱۱) والدین در مراحل و فرایندهای مختلف تشخیص، جای‌دهی،آموزش و توانبخشی کودک استثنایی مشارکت فعال داشته باشند.
۱۲) برای تشخیص، مداخله، آموزش، توانبخشی و حرفه‌آموزی هیچ هزینه‌ای بر کودک استثنایی و خانواده وی تحمیل نشود.
۱۳) انگیزه‌ها و مشوق‌ها برای جذب معلمان ماهر و کارآزموده به آموزش استثنایی افزایش یابد.
۱۴) نظام ارتقای علمی و آموزشی مناسبی برای معلمان آموزش استثنایی تهیه و تدوین شود.
۱۵) اصل کمترین محدودیت درباره محیط فیزیکی و یادگیری کودکان استثنایی سرلوحه قرارگیرد.
۱۶) از فناوری‌های نوین در آموزش و پرورش استثنایی استفاده شود.
۱۷) به آموزش‌های حرفه‌ای کودکان استثنایی توجه ویژه شود.
۱۸) آموزش‌های فرهنگی و مذهبی در برنامه‌ی درسی همه کودکان استثنایی قرار گیرد.
۱۹) نظام پژوهشی مناسبی برای تحقیقات در حیطه آموزش و پرورش استثنایی و چگونگی به کارگیری آن‌ها تدوین شود.
